Строительная химия

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi, Toshkent arxitektura-qurilish instituti tomonidan tayyorlangan "Qurilish kimyosi" fanidan ishchi o'quv dasturi va sillabus hisoblanadi. Kitobda qurilish materiallari va ularning kimyoviy xossalari, kimyoning asosiy qonunlari, atom va molekulyar tuzilish, ximiya jarayonlari, elementlar gruppalari va ularning qurilishdagi ahamiyati, yuqori molekulali birikmalar hamda qurilishda ishlatiladigan turli xil bog'lovchi moddalar haqida batafsil ma'lumot berilgan. Shuningdek, unda kimyoviy laboratoriya ishlari va ularni o'tkazish tartiblari, xavfsizlik qoidalari, test savollari va nazariy mashg'ulotlar ham mavjud.

Asosiy mavzular

Qurilish kimyosiga kirish: O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi, Toshkent arxitektura-qurilish instituti tomonidan tayyorlangan "Qurilish kimyosi" fanidan ishchi o'quv dasturi va sillabus. Ushbu kitobda "Qurilish kimyosi" fanining mohiyati, boshqa fanlar bilan bog'liqligi, ahamiyati, modda, molekula va kimyoviy element tug'risidagi tushunchalar, atom-molekulyar ta'limot, noorganik birikmalar, ularning xossalari va qurilishda ahamiyati yoritilgan.
Kimyo asosiy qonunlari: Kimyoning asosiy qonunlari, jumladan, massani saqlash qonuni, tarkibning doimiy qonuni, Avogadro qonuni, ekvivalentlar qonuni, hajmiy nisbatlar qonuni va gaz qonunlari (qurilish materiallari asosida tushuntirish bilan) keng qamrovda bayon etilgan.
Atom tuzilishi. Kimyoviy bog'lanish: Atom tuzilishi, atomda elektronlarning energetik holati, kvant sonlari va ularning fizik ma'nosi, elektron bulutlar formasi, Pauli prinsip, Xund va Klechkovskiy qoidalari, atom orbitallari va ularning kimyoviy bog'lanish hosil qilishida ishtiroki, davriy sistema va uning zamonaviy talqini va ahamiyati, kimyoviy bog'lanish turlari (ion, kovalent, metall) kabi mavzular o'rin olgan.
Termokimyoviy jarayonlar: Termokimyoviy jarayonlar, ekzotermik va endotermik reaksiyalar, moddalarning hosil bo'lishi va erish issiqligi, reaksiyalarning issiqlik effekti, Gess qonuni, entalpiya va entropiya, Gibs energiyasi, Gibs energiyasining kimyoviy reaksiya va haroratga bog'liqligi, kimyoviy muvozanat va uning qurilish sanoatidagi ahamiyati kabi masalalar yoritilgan.
Reaksiya tezligi va kimyoviy muvozanat: Kimyoviy kinetikaning asosiy tushunchalari, reaksiya tezligi va unga ta'sir etuvchi omillar (konsentratsiya, harorat, bosim, katalizator), katalitik reaksiyalar, gomogen va geterogen kataliz, qaytar va qaytmas reaksiyalar, kimyoviy muvozanat, kimyoviy muvozanatning siljishi (Le-Shatelye tamoyili) va uning qurilish sanoatidagi ahamiyati qamrab olingan.
Eritmalar. Elektrolit eritmalar: Eritmalar va ularning turlari, eruvchanlik, eritmalar konsentratsiyasini ifodalash usullari, eritmalar va ularning xossalari, gidroliz, elektrolitik dissotsilanish nazariyasi (Arrhenius nazariyasi), dissotsilanish darajasi va doimiysi, kuchli va kuchsiz elektrolitlar, suvning dissotsilanishi va ion ko'paytmasi, vodorod ko'rsatkichi (pH), tuzlarning gidrolizi va ahamiyati yoritilgan.
Metallarning umumiy xossalari: Metallarning tabiatda uchrashi, olinishi, fizik va kimyoviy xossalari, qotishmalar, korroziya va uni oldini olish usullari, metallarning faollik qatori, metallarning qurilishda va boshqa sohalarda ishlatilishi haqida ma'lumot beradi.
Elektrokimyoviy jarayonlar: Elektrod potensiallari va ularning paydo bo'lish mexanizmi, vodorod elektrod, metallarning standart elektrod potensiallari, standart elektrod potensiallari qatori, galvanik elementlarning ishlash prinsipi va elektr yurituvchi kuchlari, elektroliz jarayoni va uning qonunlari, eritmalarning elektrokimyoviy jarayonlari, metallarning korroziyasi va uni oldini olish usullari, elektrokimyoviy usullar bilan metallarni ajratish kabi mavzular yoritilgan.
I, II, III, IV A guruh elementlari va ularning qurilishdagi ahamiyati: Periyodik sistemadagi I, II, III va IV A guruh elementlari (ishqoriy metallar, ishqoriy-yer metallari, alyuminiy, uglerod va kremniy) ning tabiatda uchrashi, olinishi, fiziko-kimyoviy xossalari, qurilish materiallarida qo'llanilishi, shuningdek, ularning birikmalari (oksidlar, gidroksidlar, tuzlar, kislotalar) ning xossalari va qurilishdagi ahamiyati batafsil yoritilgan.
Yuqori molekulali birikmalar: Polimerlar (yuqori molekulali birikmalar) tushunchasi, ularning tasnifi, olinish usullari (polimerlanish va polikondensiyalash), xossalari va qurilishda, xalq xo'jaligida va boshqa sohalarda qo'llanilishi haqida ma'lumot beradi.
Bog'lovchi moddalar: Bog'lovchi moddalar tushunchasi, ularning turlari (gips, portlandsement, alyabastr, ho'l qozon, ohak), olinish usullari, xossalari va qurilishda qo'llanilishi haqida ma'lumot beradi.
Kimyoviy va ekologik muammolar: Atmosfera va tabiatning kimyoviy ifloslanishi, tabiatni muhofaza qilish, kimyoviy xavfsizlik va ekologik muammolar, shuningdek, kimyo sanoatining atrof-muhitga ta'siri kabi masalalar yoritilgan.
Qurilish kimyosi fanining ahamiyati: Qurilish kimyosi fanining umumiy ahamiyati, uning nazariy va amaliy jihatlari, qurilish materiallari ishlab chiqarishdagi o'rni, kimyoning yutuqlari va istiqbollari haqida ma'lumot berilgan.
Laboratoriya ishlari: Kitobda keltirilgan barcha laboratoriya ishlari bajarish bo'yicha ko'rsatmalar, xavfsizlik qoidalari va natijalarni qayd qilish tartibi bilan tanishtirilgan.
Test savollari: Har bir mavzu va modul oxirida berilgan nazariy bilimni mustahkamlash va o'zlashtirishni tekshirishga qaratilgan test savollari keltirilgan.