Дипломатик нутқ лексикаси
Ushbu avtoreferat Oʻzbekiston Respublikasi Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan berilgan DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01 raqamli Ilmiy kengash hamda Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti huzuridagi dissertatsiyani himoya qilish jarayonini va unda yoritilgan ilmiy tadqiqot natijalarini oʻz ichiga oladi. Tadqiqotning asosiy maqsadi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 21-oktabrdagi PF-5850-sonli hamda 2020-yil 20-oktabrdagi PF-6084-sonli farmonlari ijrosini ta'minlash, Oʻzbek tiliga davlat tili sifatida berilgan maqom va mavqeini yanada mustahkamlashga qaratilgan. Tadqiqotda diplomatik nutqning lingvistik jihatlari, uning leksik-semantik xususiyatlari va paradigmatik hamda sintagmatik munosabatlari tahlil qilingan. Xususan, diplomatik nutqning turli shakllari (prezident nutqi, diplomat nutqi, xorijiy sayyoh nutqi va h.k.), ularning tarkibiy va mazmuniy jihatlari, shuningdek, zamonaviy diplomatiyada ularning oʻrni ham oʻrganilgan. Tadqiqot natijalari oʻzbek tilshunosligida diplomatiyaga oid ilmiy tadqiqotlarni boyitishga va bu sohadagi ilmiy bilimlarni yanada chuqurlashtirishga qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Diplomatik nutqning dolzarbligi va zarurati: Jahon hamjamiyatining diplomatik munosabatlarga boʻlgan ehtiyoji, tinchlik va xavfsizlikni taʼminlashda diplomatik aloqalarning muhimligi, globallashuv sharoitida davlat rahbarlarining nutq madaniyati, chet el tilshunosligida diplomatiyaning oʻrganilishi va oʻzbek tilshunosligida diplomatik nutqning tadqiq etilishi dolzarb masalalar sifatida koʻrsatilgan.
- Diplomatik nutqning ilmiy-nazariy asoslari: Ushbu bo'limda diplomatik nutq tushunchasining tarixi, uning turli fanlar, jumladan, tilshunoslikdagi oʻrni, diplomatik nutqning lingvistik jihatlari, leksik-semantik va paradigmatik-sintagmatik munosabatlari tadqiq qilingan. Diplomatiya terminining kelib chiqishi, uning turli til va madaniyatlardagi oʻrni ham tahlil qilingan.
- Diplomatik nutq leksikasining struktur-semantik tahlili: Tadqiqotning bu qismida diplomatik nutq leksikasining sistem-struktur tahlili amalga oshirilgan. Diplomat lavozimi, diplomatik hujjat, diplomatik faoliyat, diplomatik lokalitet, diplomatik imtiyoz va boshqa turli leksik-semantik guruhlarning tuzilishi, ularning paradigmatik va sintagmatik munosabatlari oʻrganilgan.
- Diplomatik nutqning ilmiy va amaliy ahamiyati: Diplomatik nutqning ilmiy ahamiyati notiqlik sanʼati va nutq madaniyati fani uchun qiymati, amaliy ahamiyati esa diplomatik terminologiyani oʻrganish, tarjima qilish va shu kabi sohalarda qoʻllanilishi belgilab berilgan.