Гапда кесим ўрнида келган квалификатив синтаксемалар типологияси
Mazkur bitiruv malakaviy ishda ingliz va o'zbek tillarida gapda kesim o'rnida kelgan kvalifikativ sintaksemalar tipologiyasi qiyosiy o'rganilgan. Ishda sintaksemalarni ajratib tahlil qilish usuli qo'llanilgan holda, ularning gapdagi o'rni, sintaktik aloqalari va semantik maydoni aniqlangan. Tadqiqotda kategorial va nokategorial belgilar, yadro predikativ va subordinativ aloqalar asosida sintaksemalarning birikish xususiyatlari tahlil qilingan.
Asosiy mavzular
- Kvalifikativ sintaksemalar tipologiyasi: Gapdagi elementlarni sintaksemalarga ajratib tahlil qilishning ahamiyati, kesim o'rnida kelgan elementlarning differensial sintaktik va semantik belgilari, ularning tipologiyasi, tillardagi izomorflik va allomorflik ko'rinishlari, ifoda variantlari va sintaktik aloqalar yordamida differensial sintaktik va semantik belgilarning birika olish imkoniyatlari yoritiladi.
- Kvalifikativ-stativ sintaksemalar tipologiyasi: Ingliz tilida holat kategoriyasini ifodalashning qiyinchiliklari, a- prefiksi bilan berilgan so'zlarning holat kategoriyasini ifodalashi, bog'lama fe'llar bilan ifodalangan holatlar, NP2 o'rnida kelgan kvalifikativ-stativ sintaksemalarning sintaktik aloqalari va modellari tahlil qilinadi.
- Kvalitativ sintaksemalar tipologiyasi: Kvalitativlik belgisi predmet yoki shaxsning sifatini bildirishi, ularning leksik bazasi, transformatsiya nominalizatsiyasi, attributiv sintagmalarga aylantirish imkoniyati, turli sintaktik aloqalar bilan bog'lanishi hamda o'zbek tilidagi ko'rinishlari tahlil etiladi.
- Kvantitativ sintaksemalar tipologiyasi: Ingliz va o'zbek tillarida kvantitativlikni ifodalash usullari, ularning differensial sintaktik-semantik belgilari, stativ sintaksemalar bilan bog'lanishi va transpormatsiyalash imkoniyatlari o'rganiladi.
- Aktiv sintaksemalar tipologiyasi: Aktiv so'zining ma'nosi, prosessual-aktivlik ma'nosini ifodalash usullari, o'timli va o'timsiz fe'llar bilan ifodalanishi, turli sintaktik aloqalar bilan birikishi, trasformatsiya va passivizatsiya xususiyatlari ko'rib chiqiladi.