Geodeziya

Ushbu kitob muhandislik geodeziyasi fanining nazariy va amaliy jihatlarini o'z ichiga oladi. Unda geodezik o'lchash usullari, asboblar, nazariyalar, xatolar va ularning turlari, shuningdek, injenerlik geodeziyasi, topografik planlar va kartalar, inshootlar qurilishida geodezik ishlar, deformatsiyalarni kuzatish, magistral quvurlar va elektr uzatgichlar, aloqa liniyalari qurilishida geodezik ishlar kabi mavzular chuqur yoritilgan. Har bir mavzu uchun nazorat savollari va amaliy mashg'ulotlar ham keltirilgan bo'lib, ular talabalarning fanni yaxshiroq o'zlashtirishlariga yordam beradi.

Asosiy mavzular

Geodeziya faniga kirish: Geodeziya fanining umumiy ma'lumotlari, vazifalari, tarixi, boshqa fanlar bilan bog'liqligi, yerning shakli va o'lchamlari, geoid va ellipsоid tushunchalari, geodeziyada qo'llaniladigan koordinatalar sistemasi va yer egriligining masofaga ta'siri yoritilgan.
Chiziqlarni oriyentirlash: Joyda chiziqlarni yo'nalishini aniqlash, azimutlar, rumblar, direksion burchaklar, ularning turlari va ular orasidagi bog'liqlik, shuningdek, meridianlarning yaqinlashish burchagi tushunchalari va ularning hisoblanishi yoritilgan.
O'lchash xatolari va ularni baholash: O'lchash jarayonida yuzaga keladigan qo'pol, sistematik va tasodifiy xatolar, ularning turlari, sabablari va kamaytirish usullari, shuningdek, o'lchash aniqligini baholash (o'rta kvadratik xato, chekli xato, nisbiy xato) hamda ularni hisoblash usullari tushuntirilgan.
Topografik plan va kartalar: Topografik plan va kartalarning mohiyati, turlari, masshtablari, ularni tuzish va yechish usullari, shuningdek, rel'efni planda va kartada tasvirlash usullari yoritilgan.
Geodezik tayanch tarmoqlari: Geodezik tayanch tarmoqlar (davlat geodezik tarmoqlari, mahalliy geodezik tarmoqlar, plan olish tarmoqlari), ularning turlari, ahamiyati va barpo etish usullari, hamda ularni zichlashtirish masalasi yoritilgan.
Burchak o'lchash: Gorizontal va vertikal burchaklarni o'lchash usullari, teodolit va uning qismlari, ularni tekshirish va sozlash, shuningdek, burchaklarni aniqlashda xatoliklar tushuntirilgan.
Masofa o'lchash: Bevosita va bilvosita masofa o'lchash usullari, chiziq o'lchash qurillari (lenta, tepalik), ularning tuzilishi, ishlatilishi va aniqligi, shuningdek, o'lchashda tuzatmalarni hisobga olish masalalari yoritilgan.
Geometrik nivelirlash: Geometrik nivelirlashning mohiyati va usullari (oldinga, o'rtadan nivelirlash), asbob balandligi va gorizont tushunchalari, shuningdek, nuqtalar otmetkasini aniqlash usullari tushuntirilgan.
Trigonometrik nivelirlash: Trigonometrik nivelirlashning mohiyati, formulalari, qiyalik burchagini va masofani aniqlash usullari hamda nisbiy balandlikni hisoblash yoritilgan.
Topografik s'yomkalar: Topografik s'yomkaning mohiyati, turlari (taxeometrik, menzulaviy, fototopografik), ularning ishlatilishi, bajariladigan ishlar, nuqtalar va relyefni tasvirlash usullari hamda ularning aniqligi tushuntirilgan.
Injinering qidiruvlarda trassani loyihalash: Trassani loyihalashning asosiy elementlari, qizil chiziqni aniqlash, yo'l loyihalash, loyihaviy burchak va masofalarni joyga ko'chirish usullari, hamda rel'efni vertikal rejalash usullari yoritilgan.
Bino va inshootlarni joyga ko'chirish va mahkamlash: Inshootlarni joyga ko'chirish va rejalashning mohiyati, bosh plan, ijroiy plan, hamda ixota devorlarini loyihalash va tuzish masalalari yoritilgan.
Inshootlar deformatsiyalarini kuzatish: Deformatsiya turlari, sabablari, poydevor cho'kishini, gorizontal siljishini va og'ishini kuzatish usullari, hamda geodezik ishlar bajarishda texnika xavfsizligi talablari yoritilgan.
Gidrotexnik inshootlarni loyihalash va qurish: Gidrotexnik inshootlarning turlari, ularni loyihalash asoslari, qidiruv-tadqiqot ishlari, loyihalash bosqichlari va suv omborlari, kanallar, to'g'onlarni qurishda geodezik ishlarning ahamiyati yoritilgan.
Elektr uzatgichlar, aloqa liniyalari va magistral quvurlarni qurishdagi geodezik ta'minot: Elektr uzatgichlar, aloqa liniyalari va magistral quvurlarni qurishda geodezik ishlar, ularning turlari va loyihalashning ahamiyati yoritilgan.