O’zbek shevalaridagi qarindoshlik terminlarining leksik –semantik xususiyatlari

Ushbu kitobda O‘zbek tilida mavjud bo‘lgan qarindoshlik terminlarining leksik-semantik xususiyatlari atroflicha tahlil qilingan. Muallif o‘zbek shevalaridagi qarindoshlik terminlarining kelib chiqishi, shakllanish tarixi, ularning tizimida yuz bergan fonetik o‘zgarishlar va ma’no anglatishdagi umumiy hamda xususiy jihatlarini sheva materiallari asosida tahlil qilgan. Kitobda shuningdek, nikohgacha va nikohdan keyin hosil bo‘lgan qarindoshlik terminlari, ularning semantik tuzilishi, ma’no doirasi va funktsional xususiyatlari komponent tahlili usuli asosida o‘rganilgan. Xususan, ayol jinsidagi qarindoshlik va yaqinlik atamalarining mantiqiy-lisoniy kategoriyasi, ularning funktsional-semantik mikrotizimi, ma’nolari va ularning tarqalish doirasi, shakllanishi, rivojlanishi, semantik o‘zgarishlari ko‘rib chiqilgan. Shuningdek, yaqinlik ma’nolari, ularning nikoh bilan bog‘liq va nikohdan tashqari turlari, ularning ayol jinsidagi vakillari uchun alohida tavsiflanishi ham o‘rin olgan.

Asosiy mavzular

• Qon-qarindoshlik terminlari: Kitobning birinchi bobida nikohgacha paydo bo'lgan qarindoshlik terminlari tahlil qilingan. Jumladan, qon-qarindoshlik tizimiga kiruvchi ota, ona, aka, opa, tog'a, jiyan, amma, amaki, buva, buvi kabi terminlar va ularning kelib chiqishi, ma'nolari, semantik tuzilishi, fonetik va morfologik o'zgarishlari batafsil o'rganilgan.
• Nikohdan keyin paydo bo‘lgan qarindoshlik terminlari: Ikkinchi bobda nikohdan keyin hosil bo'lgan qarindoshlik terminlarining leksik-semantik xususiyatlari tahlil qilingan. Jumladan, nikoh bilan aloqador yaqinlik ma'nolari, er va xotinning ota-onalari, opa-singillari hamda ularning farzandlari bilan bog'liq terminlarning funktsional-semantik mikrotizimi va semantik tuzilishi o'rganilgan.
• Yuridik boqib olish orqali paydo bo'lgan qarindoshlik giponimlari: Uchinchi bobda yuridik boqib olish orqali hosil bo'lgan qarindoshlik terminlari, jumladan, o'gay, o'gay ona, o'gay ota, o'gay amma, o'gay amaki, o'gay kelin, o'gay kuyov kabi giponimlarning kelib chiqishi, ma'nolari va ularning leksik-semantik xususiyatlari tadqiq etilgan.
• Qarindoshlik giponimlarining birlashtiruvchi va farqlovchi semalari: Kitobning so'nggi qismida qarindoshlik giponimlarining semantik strukturasi, ularning birlashtiruvchi va farqlovchi semalari tahlil qilingan. Jumladan, qarindoshlik xarakteriga ko'ra, avlodga mansubligiga ko'ra, jinsiga ko'ra, yoshiga ko'ra va oilaviy ahvoliga ko'ra giponimlarning tasnifi berilgan va ularning semantik xususiyatlari ochib berilgan.