Sadriddin Salim Buxoriyning asliyatdan tarjimalarida adekvatlik va ijodiylik
Ushbu dissertatsiya XX asr oxiri va XXI asr boshlaridagi Buxoro adabiy muhiti vakili, tarjimon-shoir Sadriddin Salim Buxoriyning nemis tilidan o'zbek tiliga asliyatdan tarjimalaridagi adekvatlik va ijodiylik belgilarini aniqlashga bag'ishlangan. Tadqiqotda Sadriddin Salim Buxoriyning ijodiy biografiyasi, tarjimashunoslik faoliyatidagi o'ziga xos uslubi, tarjima tili, janriy va mavzuiy ko'lami, Sharqu G'arb mavzusidagi ijodi, shuningdek, nemis, rus va fors-tojik tillaridan qilingan badiiy tarjimalari tahlil qilinadi. Tadqiqot Sadriddin Salim Buxoriyning badiiy matn tarjimasiga yondashuvini, tarjimonning estetik psixologiyasini, ijodiy biografiyasini tizimli tahlil qilish orqali hozirgi adabiyotshunoslik, komparativistika, tarjimashunoslik rivojining xususiyatlarini ochib beradi. Tadqiqot natijalari O'zbekistonning oliy ta'lim tizimi jarayonlarini modernizatsiyalash va xalqarolashtirishga qaratilgan ilmiy loyihalarda, shuningdek, teleko'rsatuvlar va radioeshittirishlar tayyorlashda foydalanilgan. Ushbu ish O'zbekistonning ilm-fani rivojiga ham hissa qo'shgan.
Asosiy mavzular
- Sadriddin Salim Buxoriyning ijodiy faoliyati: Tadqiqotda Sadriddin Salim Buxoriyning ijodiy biografiyasi, uning Buxoro adabiy muhiti va o'zbek adabiyoti rivojiga qo'shgan hissasi, ijodiy faoliyatidagi zullisonaynlik, an'anaviylik va novatorlik belgilari, she'riy badiiy tarjimalarida mavzu, motiv, obraz, lingvopoetik vositalarni milliy ruhi bilan saqlashdagi mahorati, asliyatdan tarjima qilishda til bilish hamda qulay usul tanlash bilan adekvatlikni ta'minlash mahorati, tasavvufiy asarlar hamda o'z asarlarining xorijiy tillarga tarjimalari, ularga aloqador janriy, g'oyaviy-badiiy xususiyatlari atroflicha tahlil qilingan.
- Sadriddin Salim Buxoriyning tarjima mahorati: Tadqiqotda Sadriddin Salim Buxoriyning nemis, rus va fors-tojik tillaridan qilingan tarjimalari tahlil qilingan. Jumladan, Y.V.Gyotening "G'arbu Sharq devoni" asarini o'zbek tiliga tarjima qilish jarayonida M.Shayxzoda va S.S.Buxoriy tarjimalarining qiyosiy-tipologik tahlili asosida ularning mushtarak va farqli jihatlari ko'rsatib berilgan. Xususan, S.S.Buxoriyning tarjimadagi adekvatlik va ijodkorlik, so'z tanlash mahorati, original asar ruhini saqlab qolish qobiliyati, tasavvufiy g'oyalarni chuqur anglagan holda tarjima qilish mahorati, shuningdek, sharqona va tasavvufona atamalarni tarjimada berishdagi mahorati asoslangan.
- Tadqiqotning ilmiy va amaliy ahamiyati: Dissertatsiya natijalari jahon adabiyotshunosligida oʻzbek va nemis adabiy markazlarining oʻrni, ularning oʻzaro adabiy aloqalari, bu aloqalarning tarixiy-ijtimoiy asoslari va omillarini ochib berishga qaratilgan. Tadqiqot natijalari O'zbekistonning oliy ta'lim tizimi jarayonlarini modernizatsiyalash va xalqarolashtirishga qaratilgan ilmiy loyihalarda, teleko'rsatuvlar va radioeshittirishlar tayyorlashda foydalanilgan. Shuningdek, tadqiqot materiallari o'zbek adabiyoti, qiyosiy adabiyotshunoslik, tarjimashunoslik fanlari bo'yicha darslik va qo'llanmalar yaratishda muhim manba bo'lib xizmat qiladi.