Yaylov oziqalariga qo‘shimcha oziqlantirishni tuvchalar organizmidagi almashinuv jarayonlariga va olingan uloqlarning rezistentlik ko‘rsatgichlariga ta’siri

Ushbu dissertatsiya avtoreferati Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy daraja beruvchi ilmiy kengashda himoya qilingan biologiya fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi asosiy mazmunini o'z ichiga oladi. Tadqiqotning asosiy maqsadi yaylov oziqalariga qo'shimcha oziqlantirishni tuvchalar organizmining almashinuv jarayonlariga va olingan uloqlarning rezistentlik ko'rsatkichlariga ta'sirini o'rganishdan iborat. Tadqiqotda umumiy ozuqa qabul qilish, hazm jarayonlari, oziqaviylik qiymati, hayvonlar immunitet tizimi va boshqa muhim fiziologik va biokimyoviy ko'rsatkichlar tahlil qilingan. Xulosa qismida esa tadqiqot natijalari bo'yicha olib borilgan ilmiy izlanishlar asosida muhim xulosalar va tavsiyalar berilgan.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Dunyoning chorvachilik sohasida sanoat asosida tashkil etilgan komplekslarda yangi muammolar paydo bo'layotgani, jumladan, sanoat texnologiyalariga moslashgan va turli kasalliklarga chidamli hayvonlar podasini yaratish muhimligi ta'kidlangan. Sog'lom avlod olish, ularning hayotchanligini va salomatligini ta'minlash, bosh sonini hamda mahsuldorlik ko'rsatkichlarini saqlab qolish ustuvor vazifa ekanligi, buning uchun ularni me'yoriy ozuqa rasionlar asosida oziqlantirish uchun qulay sharoit yaratish bilan birgalikda ularning tashqi muhit ta'siriga chidamliligini shakllantirish muhim ahamiyatga ega ekanligi qayd etilgan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Tog' va tog'oldi yaylovlaridagi ozuqabop o'simliklarning to'yimlilik qiymati, mahsuldorligi aniqlangan. Yaylovda qo'shimcha oziqalarsiz haydab boqilgan tuvchalarning katta qorinda kechadigan almashinuv jarayonlari, ularning qon tarkibidagi morfo-biokimyoviy va immun tizimlar faoliyatiga ta'siri ilmiy asoslangan. Tuvchalar buq'ozlik-laktatsiya davrlarida yaylov oziqalariga qo'shimcha oziqlantirishning ular organizmidagi maxsus va maxsus bo'lmagan himoya tizimlari faolliklarini oshirganligi ochib berilgan. Uloqlarning o'sishi-rivojlanishi, maxsus va maxsus bo'lmagan himoya tizimlarini holati, me'yorida oziqlantirilgan onalarining immun tizimi holati bilan bog'liqligi ilmiy jihatdan asoslangan.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Bug'ozlik davrida echkilar organizmining to'yimli moddalarga bo'lgan ehtiyojlarini yetarlicha darajada qondirilishi, qo'shimcha oziqlantirilgan tuvchalardan olingan uloqlar organizmining tabiiy rezistentlik ko'rsatkichlarining fiziologik asoslari va qo'shimcha ozuqalar bilan boyitilgan rasiondan foydalanishning umumbiologik jihatlari ochib berilgan. Tuvchalarning buq'ozlik va laktatsiya davrlarida yaylov oziqalaridan iborat ozuqa rasionlarini qo'shimcha ozuqalar bilan boyitishi ozuqalarning iste'mol qilinishi, to'yimli moddalarning hazmlanishini, hayvonlar klinik holatini yaxshilashi va mahsulot birligiga sarflanadigan ozuqalar sarfini kamaytirishi hamda echkilar maxsuldorlik ko'rsatgichlarini saqlab qolishning optimal me'yorlari ochib berilgan.
XULOSALAR: Iqlimiy jihatdan qulay bo'lmagan yillari tabiiy yaylovlarning umumiy mahsuldorligi (s/ga) mos holda bahorda - 1,5±0,67, yozda - 2,6±1,07, kuzda - 2,3±0,84 va qishda - 0,7±0,24 ni tashkil etadi. Uloqlarni fiziologik holatlarining o'zgarishi bilan ular organizmining to'yimli moddalarga bo'lgan talabi ham o'zgara boradi. Tuvchalar organizmining bug'ozlik davridagi rasion tarkibidagi to'yimli moddalar yetishmasligini qoplash uchun qo'shimcha oziqlantirishni tashkil qilish maqsadga muvofiq. Faqat yaylov oziqalari bilan oziqlantirilgan tuvchalarning immun tizimining faolligi pasayib, limfositlar miqdori kamayib neytrofillar miqdori ortadi. Faqat yaylov oziqalari bilan oziqlangan tuvchalardan olingan uloqlarning maxsus himoya tizimining faolligini pastligi hattoki og'iz suti emganidan keyin ham yaqqol kuzatildi.