O‘zbekiston Islom me’morchiligida girih va muqarnaslarni tuzish hamda ularni tiklash muammolari

Ushbu doktorlik dissertatsiyasi Oʻzbekiston islom meʼmorchiligi uchun muhim ahamiyat kasb etuvchi girih va muqarnas bezaklarini oʻrganishga bagʻishlangan boʻlib, ularning kelib chiqishi, rivojlanishi, tasnifi, geometrik tahlili, qurilishi va taʼmirlash usullarini tadqiq etadi. Tadqiqotda Oʻzbekiston meʼmoriy yodgorliklari, qoʻlyozmalar, arxiv materiallari va zamonaviy arxitekturadagi qoʻllanilishi asosida muammoning dolzarbligi, ilmiy yangiligi hamda amaliy ahamiyati koʻrsatib berilgan.

Asosiy mavzular

Oʻzbekiston islom meʼmorchiligida girih va muqarnaslarning shakllanishi va rivojlanishi: Ushbu mavzu doirasida girih va muqarnaslarning VIII-XIV asrlarda va keyingi davrlarda rivojlanish bosqichlari, ularning proto-koʻrinishlari, turlari va klassifikatsiyasi oʻrganilgan. Temuriylar, Shayboniylar, xonliklar davri hamda xalq ustalari ijodida girih va muqarnaslarning oʻziga xos jihatlari va evolyutsiyasi tahlil etilgan.
Girihlarning geometrik tahlili va qoʻlyozma manbalar asosida tuzish: Dissertatsiyada girihlarning etimologiyasi, tarkibiy qismlari, ularni tuzish va tahlil qilish usullari, jumladan anʼanaviy va noanʼanaviy metodlar, Markaziy Osiyo va Yaqin Sharq mamlakatlari qoʻlyozmalarining qiyosiy tahlili keng oʻrin olgan. Buxoro, Toshkent, Topkapi, Mirzo Akbar, Usto Lurizoda kabi qoʻlyozmalar asosida girihlarni geometrik tahlil qilish metodikasi ishlab chiqilgan.
Muqarnaslarning geometrik tahlili va qoʻlyozma manbalar: Ushbu boʻlimda muqarnaslarning kelib chiqishi, tarkibiy qismlari, tuzilishi, anʼanaviy va noanʼanaviy usullarda geometrik tahlil qilish metodologiyasi oʻrganilgan. Jumladan, «Daftar-i girih» qoʻlyozmalari asosida muqarnaslarni tahlil qilish va tuzish, shuningdek, boshqa Sharq mamlakatlari qoʻlyozmalaridagi muqarnaslarning tahlili keltirilgan.
Girih va muqarnaslarni ta'mirlash muammolari va ulardan zamonaviy arxitekturada foydalanish: Dissertatsiyada girih va muqarnaslarni taʼmirlashda yuzaga keladigan nazariy va amaliy muammolar, ularni geometrik tahlil qilish va kompozitsiyasini shakllantirish, zamonaviy arxitekturada qoʻllash boʻyicha takliflar ishlab chiqilgan. Shuningdek, Oʻzbekistonning zamonaviy arxitektura qiyofasini shakllantirishga oid loyihalar ham koʻrib chiqilgan.