Imom Buxoriy ma’naviy merosida diniy tasavvurlarning milliy qadriyatlarga sinkretlashuv xususiyatlari

Ushbu kitobda Oʻzbekiston Milliy universiteti huzuridagi Ilmiy darajalar beruvchi Kengash tomonidan DSc.03/30.12.2019.F.01.05 raqamli ilmiy kengashda himoya qilingan, falsafa fanlari doktori (PhD) dissertatsiyasining avtoreferati keltirilgan. Unda Imom Buxoriyning ma'naviy merosida diniy tasavvurlarning milliy qadriyatlarga sinkretlashuv xususiyatlari, uning dunyoqarashi, falsafiy-tarixiy jihatlari, ijtimoiy-falsafiy g'oyalari, shaxsiy hayoti va ilmiy faoliyati atroflicha o'rganilgan. Shuningdek, tadqiqotning dolzarbligi, ilmiy yangiligi, amaliy ahamiyati va natijalari haqida ma'lumot berilgan.

Asosiy mavzular

Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zaruriyati: Jahonda globallashuv jarayonida tinchlikni saqlash, millatlararo diniy bag'rikenglikni ta'minlash, jamiyatda axloqiy qadriyatlarni shakllantirish zarurati va buning uchun allomalarning ma'naviy merosidan foydalanish zarurati. Hadislarning ijtimoiy-axloqiy ahamiyati ortganligi va Oʻzbekistonda Imom Buxoriy merosiga katta e'tibor qaratilayotganligi ta'kidlangan.
Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining asosiy ustuvor yo'nalishlariga bog'liqligi: Tadqiqot respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining «Axborotlashgan jamiyat va demokratik davlatni ijtimoiy, huquqiy, iqtisodiy, madaniy, ma'naviy-ma'rifiy rivojlantirishda innovatsion g'oyalar tizimini shakllantirish va ularni amalga oshirish yo'llari» nomli ustuvor yo'nalishi doirasida bajarilgan.
Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Islom dini manbalari, xususan, hadislarning mohiyati Gʻarb va Sharq olimlari tomonidan tadqiq etilgan. Biroq, Imom Buxoriy merosida diniy tasavvurlarning milliy qadriyatlarga sinkretlashuv masalasi alohida tadqiqot predmeti sifatida oʻrganilmagan.
Tadqiqotning maqsadi: Imom Buxoriy ma'naviy merosida diniy tasavvurlarning milliy qadriyatlarga sinkretlashuv xususiyatlarini ochib berish.
Tadqiqotning vazifalari: Imom Buxoriy ma'naviy merosini oʻrganish, uning diniy-falsafiy qarashlarini tadqiq etish, aqidaviy qarashlarining ijtimoiy-madaniy va aksiologik xususiyatlarini oʻrganish va milliy qadriyatlar rivojidagi oʻrnini aniqlash.
Tadqiqotning ilmiy yangiliklari: Imom Buxoriy milliy merosining falsafiy-tarixiy jihatlari, diniy-falsafiy tamoyillari, bag'rikenglik, insonparvarlik, ezgulik tamoyillarining sinkretik mohiyati ochib berilgan. Milliy va diniy qadriyatlar falsafasining islom aqoid qoidalarining milliy qadriyatlarga uyg'unligi, shuningdek, hadislarning ta'lim-tarbiyaviy axloqiy kategoriyalari aniqlangan.
Tadqiqotning amaliy natijasi: Imom Buxoriyning hadisshunoslik ilmidagi oʻrni va ahamiyati oʻrganilgan. Milliy va diniy qadriyatlarga sinkretlashuv va yoshlar ta'lim-tarbiyasidagi oʻrni boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Natijalar ilmiy tadqiqot ishlarida, ajdodlar merosini oʻrganishda, islom falsafasining mohiyatini tushunishda foydali. Amaliy ahamiyati Respublika Ma'naviyat targ'ibot markazi, fuqarolik yig'inlari, diniy tashkilotlar, Yoshlar ishlari agentligi va boshqa muassasalarda foydalanish mumkin.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Natijalar asosida ma'naviy-ma'rifiy ishlar samaradorligini oshirish boʻyicha chora-tadbirlar, «Jaholatga qarshi ma'rifat», «Islom ekstremizmga qarshi» kabi tadbirlar tashkil etishda foydalanilgan. Shuningdek, Imom Buxoriy xalqaro ilmiy tadqiqot markazining va Yangi Oʻzbekistonning taraqqiyot strategiyasining tegishli yo'nalishlarida ham foydalanilgan.
Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi va e'lon qilinishi: Dissertatsiya mavzusi boʻyicha 14 ta ilmiy ish chop etilgan. Mavzu bo'yicha 4 ta xalqaro, 4 ta respublika miqyosidagi ilmiy-amaliy konferensiyalarda ma'ruza qilingan.
Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi: Dissertatsiya kirish, 3 ta bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati, ilovadan iborat boʻlib, umumiy hajmi 130 betni tashkil etadi.
Xulosa: Imom Buxoriyning hadis ilmindagi oʻrni, sahih hadislarni toʻplashdagi qat'iy mezonlari, ularning nazariy-metodologik ahamiyati, «Sahihi Buxoriy»ning oʻziga xosligi, shuningdek, uning islom huquqi, oila va jamiyat tarbiyasidagi oʻrni haqida xulosalar chiqarilgan.