O‘zbek tilini ideografik o‘rganish: payt bildiruvchi so‘zlar tahlili
Bu kitobda o‘zbek tilidagi vaqt tushunchasi turli jihatlardan, jumladan, falsafiy, lingvistik va madaniy nuqtai nazarlardan o‘rganilgan. Vaqtning ob'ektiv va sub'ektiv xususiyatlari, til tizimidagi ifodalanishi, leksik va grammatik vositalar orqali shakllanishi kabi masalalar tahlil etiladi. Bundan tashqari, matn tarkibida vaqt ifodalovchi birliklarning roli va ularning matnni shakllantirishdagi imkoniyatlari ko‘rib chiqiladi.
Asosiy mavzular
- Zamon va uni tadqiq etishning falsafiy asoslari: Ushbu mavzuda zamonning falsafiy kategoriya sifatidagi mohiyati, makon va zamonning o‘zaro bog‘liqligi, vaqtning materiyaning mavjudlik shakli ekanligi kabi masalalar ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, turli faylasuflarning vaqt haqidagi qarashlari, xususan, Sharq mutafakkirlarining dunyoqarashlarida vaqt tushunchasining o‘rni yoritiladi.
- O‘zbek tilida paytning leksik vositalar yordamida ifodalanishi: Bu mavzu o‘zbek tilida vaqtni ifodalovchi leksik vositalarni, ya’ni otlar, ravishlar, fe’llar va boshqa so‘z turkumlarining vaqt semantikasini tahlil qiladi. Har bir so‘z turkumining vaqtni ifodalashdagi o‘ziga xos xususiyatlari, semantik tarkibi va qo‘llanish imkoniyatlari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, so‘z yasalishi jarayonida vaqt ma’nosining qanday aks etishi, frazeologik birliklarda vaqt tushunchasining ifodalanishi ham o‘rganiladi.
- Vaqt ifodalovchi birliklarning matn shakllantirish imkoniyatlari: Ushbu mavzuda vaqtni ifodalovchi birliklarning matn tuzilishiga ta’siri, matnning yaxlitligini ta’minlashdagi roli, vaqt semantikasining matnning mazmuniy va strukturaviy jihatlariga bog‘liqligi kabi masalalar tahlil qilinadi. Matnda vaqtning ifodalanish usullari, matnning turli qismlarida vaqt tushunchasining qanday aks etishi ko‘rsatib beriladi. Shuningdek, badiiy matnlarda vaqtning obrazli ifodalanishi, vaqtning sub’ektiv idroki bilan bog‘liq xususiyatlar ham o‘rganiladi.