“Zarbulmasal” maqollari: semantik-struktural va tadrijiy takomilning qiyosiy tahlili

Ushbu kitob Muhammad Sharif Gulxaniyning «Zarbulmasal» asaridagi maqollarning semantik-struktural va tadrijiy takomilini qiyosiy tahlil qiladi. Tadqiqotda Gulxaniyning «Zarbulmasal» asaridagi maqollarning kelib chiqishi, rivojlanish xususiyatlari, semantikasi, tuzilishi, badiiy-estetik jihatlari va oʻziga xosliklari ilmiy jihatdan oʻrganilgan. Shuningdek, «Zarbulmasal»dagi maqollarning «Devonu lugʻotit turk»dagi variantlari va hozirgi oʻzbek maqollari bilan qiyosiy tahlili amalga oshirilgan. Asardagi maqollarning badiiy sanʼatlar asosida tahlili ham tadqiqotning muhim qismini tashkil etadi. Kitobning maqsad va vazifalari, tadqiqotning ilmiy yangiligi, amaliy natijalari va ularning ahamiyati ham bayon etilgan.

Asosiy mavzular

• Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Kitobning asosiy maqsadi «Zarbulmasal» asaridagi maqollarning manbalarini, rivojlanish xususiyatlarini ochib berishdan iborat. Vazifalar esa asardagi maqollarning mavzu doirasini belgilash, qoʻllanishida zullisonaynlik anʼanasini koʻrsatish, qadimgi manbalar bilan qiyosiy tahlilini amalga oshirish, tarkibi va tuzilishiga oid oʻziga xosliklarni aniqlash, poetikasini tadqiq etish, adabiy-estetik imkoniyatlarini baholash hamda turli nashrlardagi matnlaridagi farqlarni aniqlashdan iborat.
• «Zarbulmasal»dagi maqollarning semantik-struktural va tadrijiy takomili: Tadqiqotda «Zarbulmasal»dagi maqollarning semantik guruhlari aniqlanib, ularning mavzu doirasi va tuzilishi tahlil qilingan. Jumladan, mehmon va mehmondoʻstlik, yaxshi soʻz va yomon soʻz, toʻgʻri soʻz va yolgʻonchilik, umid va umidsizlik kabi 49 ta maʼnoviy guruhga kiritilgan. Shuningdek, asardagi maqollarning «Devonu lugʻotit turk»dagi va hozirgi oʻzbek maqollari bilan qiyosiy tahlili amalga oshirilgan.
• Maqollarning badiiy-estetik jihatlari va badiiy sanʼatlar: Kitobda «Zarbulmasal»dagi maqollarning badiiy sanʼatlar asosida tahlili berilgan. Xususan, majoz, tazod, mubolagʻa, tabligʻ, tashxis, ruju, tanosib, istiora, tadrij kabi badiiy sanʼatlarning qoʻllanishi va ularning asarning mazmunini boyitishdagi oʻrni ochib berilgan.
• Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Tadqiqotning ilmiy yangiligi sifatida «Zarbulmasal»dagi maqollarning turli nashrlarini qiyosiy tahlil qilish, ularning semantik-struktural va tadrijiy takomilini aniqlash, badiiy sanʼatlarning qoʻllanishini tadqiq qilish kiritilgan. Tadqiqot natijalari oʻzbek xalq maqollari boʻyicha tadqiqotlar uchun qoʻshimcha manba boʻlib xizmat qiladi hamda oʻzbek tilini oʻqitish jarayonida qoʻllanishi mumkin.