Ayrim izoxinolin alkaloidlari va ularning kon’yugatini mitoxondriya funksiyasiga ta’siri hamda ularning antistress xossalari

Ushbu dissertatsiya avtoreferati Oʻzbekiston Milliy universiteti Biofizika va Biokimyo instituti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ilmiy kengashning DSc.03/30.12.2019.B.01.13 raqamli ilmiy kengashida himoya qilingan ishning qisqacha mazmunini oʻz ichiga oladi. Tadqiqot muallifi Ernarozov Zafarjon Mamurovich boʻlib, u ayrim izoxinolin alkaloidlari va ularning konʼyugati (DKV-11) taʼsirida jigar mitoxondriyalari funksiyasi va ularning antistress xossalari oʻrganilgan. Dissertatsiyada oksidativ stress (OS) sharoitida jigar hujayralarining himoyasi, mitoxondriyalarning faoliyati va ularni himoya qilish usullari tadqiq etilgan. Tadqiqotda dihidrokversetin (DGK), izoxinolin alkaloidlari va DKV-11 konʼyugati kabi biofaol moddalarning OS taʼsirida buzilgan jigar mitoxondriyalari funksiyasini tiklashdagi oʻrni va ularning antioksidant, anti-stress xossalari oʻrganilgan. Tadqiqot natijalari DGK, izoxinolin alkaloidlari va DKV-11 konʼyugati OS taʼsirida jigar mitoxondriyalari faoliyatini yaxshilashi va ularning antistress xossalariga ega ekanligini koʻrsatdi.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Bugungi kunda dunyo miqyosida kimyo sanoatining rivojlanishi, oziq-ovqat tarkibidagi sintetik moddalarning koʻpayishi va jismoniy mashqlar yetishmasligi natijasida oksidativ stressga bogʻliq patologiyalar koʻpaymoqda. Ayniqsa, jigar hujayralarining oksidativ stressga uchrashi ularning fiziologik va biokimyoviy jarayonlarini buzilishiga olib keladi. Shu sababli, jigar hujayralarini OS dan himoya qiluvchi samarali gepatoprotektor vositalarni izlash va davolashning samarali usullarini ishlab chiqish muhim ilmiy va amaliy ahamiyat kasb etadi.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: DGK flavonoidi, izoxinolin alkaloidlari va DKV-11 konʼyugati jigar mPTPning Ca2+-ga bogʻliq ochilishini ingibirlashi hamda mitoKATF-kanaliga faollovchi taʼsiri aniqlangan; in vitro tajribalarda mitoxondriya membranasi LPOda kislorod sarfi ortishini DGK va DKV-11 konʼyugati meʼyoriy darajaga keltirganligi aniqlangan; organizmning PbCl2 intoksikatsiyasi bilan bogʻliq OS sharoitida DGK va DKV-11 konʼyugati jigar mPTPni ingibirlashi hamda mitoKATF-kanalini faollashtirishi aniqlangan; PbCl2 intoksikatsiyasiga bogʻliq OS sharoitida DGK va DKV-11 konʼyugati jigar mitoxondriyasi membranalarida Fe2+/sitratga bogʻliq LPOni ingibirlashi hamda OF samaradorligini oshirishi isbotlangan.
Tadqiqotning amaliy natijalari: DGK flavonoidi, izoxinolin alkaloidlar va DKV-11 konʼyugatining hujayrada energetik metabolizm buzilishlarini korreksiya qilishi istiqbolda samarali gepatoprotektor dori vositalar yaratishga asos boʻlishi mumkin; DGK flavonoidi, izoxinolin alkaloidlar va DKV-11 konyugatining OS da antioksidant faolligini namoyon etishi va mPTP ingibirlashi asosida yangi antistress vositalar yaratish istiqbollarini ochadi.