Қорақалпоғистон хомашёлари асосида шиша идиш олиш ҳамда шиша омихтаси тайёрлаш тизимини такомиллаштириш
Ushbu dissertatsiya avtoreferati O'zbekiston Respublikasi kimyo-texnologiya institutida himoya qilingan, texnika fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun tayyorlangan Qudiyarova Kutlygul Karamadidinovna nomzodlik dissertatsiyasiga bag'ishlangan. Tadqiqotning asosiy maqsadi Qoraqolpog'iston Respublikasi xom-ashyolari asosida shisha idishlar ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirish hamda shisha omixtasini tayyorlash tizimini yaxshilashdan iborat. Dissertatsiyada Qoraqolpog'istonning Qiziltuy konidagi kvarc-dala shpati qumlari va Qizilsoy konidagi dala shpatlari kimyoviy, mineralogik va granulometrik tarkibi o'rganilgan, boyitish texnologiyalari ishlab chiqilgan va ulardan shisha idishlar ishlab chiqarish uchun foydalanish asoslangan. Tadqiqot natijalarida sifatli va arzon shisha idishlar ishlab chiqarishning yangi texnologiyalari taklif etilgan va amaliyotga tatbiq etilgan.
Asosiy mavzular
- Shisha idishlar ishlab chiqarishning hozirgi holati va xom-ashyo manbalarini o'rganish: Ushbu bobda shisha sanoatining jahon va mahalliy miqyosdagi rivojlanishi, foydalanilayotgan xom-ashyo turlari, ularning mineralogik va kimyoviy tarkibi, boyitish texnologiyalari va shisha omixtasini tayyorlash jarayonlari tahlil qilingan. Ayniqsa, Qoraqolpog'iston Respublikasi hududidagi mavjud kvarc-dala shpati va dala shpati konlarining shisha sanoati uchun ahamiyati ochib berilgan.
- Tadqiqot usullari va ishlatilgan apparatura: Bu bobda dissertatsiyani bajarishda qo'llanilgan ilmiy-tadqiqot usullari, jumladan, kimyoviy, rentgen-fazali, spektroskopik, mikroskopik analizlar hamda ishlatilgan zamonaviy apparaturalar haqida ma'lumot berilgan. Tadqiqot ob'ekti sifatida olingan xom-ashyolarning fizik-kimyoviy va fizik-mexanik xossalari aniqlangan.
- Qiziltuy konining kvarc-dala shpati va Qizilsoy konining dala shpatlarini boyitish texnologiyasini ishlab chiqish va shisha olinishining fizik-kimyoviy asoslari: Bobda Qiziltuy konining kvarc-dala shpati va Qizilsoy konining dala shpatlarining tarkibi o'rganilib, ularni boyitish bo'yicha optimal texnologik ko'rsatkichlar va texnik-iqtisodiy asoslar ishlab chiqilgan. Shisha massasini tiniklashtirish uchun sulfat-xlorid tuzlarining seriy oksidi bilan birgalikdagi ta'siri o'rganilgan va optimal nisbat aniqlangan. Shisha idishlar ishlab chiqarish texnologiyasi ham takomillashtirilgan.
- Shisha omixtasini granulyatsiya usuli bilan tayyorlash, shisha idishlar ishlab chiqarishning takomillashtirilgan texnologik sxemasi va amaliyotga tatbiq etilishi: Ushbu bobda shisha omixtasini granulyatsiya usuli bilan tayyorlash taklif qilingan, bunda bog'lovchi sifatida suyuk shisha eritmasidan foydalanish ko'rsatilgan. Shaffof, yarim oq va rangli shisha idishlar ishlab chiqarishning takomillashtirilgan texnologik sxemasi ishlab chiqilgan hamda sanoat pechlarida shisha eritish uchun optimal rejimlari va haroratlari aniqlangan. Tadqiqot natijalari «Turtkul shisha idishlari» MCHJda joriy etilgan va iqtisodiy samaradorlikka erishilgan.