Iqtisodiyot fanidan o'quv-uslubiy majmua

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi tomonidan Namangan muhandislik-qurilish instituti «Menejment» kafedrasi dotsenti A. Adashev tomonidan «Iqtisodiyot» fanidan tayyorlangan o‘quv-uslubiy majmua bo'lib, u menejmentning nazariy va amaliy jihatlarini o'z ichiga oladi. Kitobda O'zbekiston iqtisodiyotining rivojlanishiga bag'ishlangan mavzular, iqtisodiyotning asosiy tushunchalari, bozor iqtisodiyoti, pul va kredit siyosati, bank tizimi, milliy hisoblar tizimi, investitsiyalar, iqtisodiy o'sish modellari kabi muhim mavzular yoritilgan.

Asosiy mavzular

Iqtisodiyotga kirish: Ushbu mavzu iqtisodiyotning asosiy masalasi, uni tushunish uchun zarur bo'lgan hayotiy vositalarga bo'lgan zarurati, iqtisodiy resurslarning cheklanganligi, takror ishlab chiqarish jarayoni va uning fazalari bilan tanishtiradi. Shuningdek, iqtisodiy qonunlar, kategoriyalar va ularni o'rganish usullari ham yoritilgan.
Iqtisodiy tizimlar va ularning turlari: Mavzu iqtisodiy tizimlar, ularning turlari va modellari, bozor iqtisodiyoti mazmuni va uning asosiy belgilari hamda afzalliklari va ziddiyatlari bilan tanishtiradi. An'anaviy iqtisodiyot, ma'muriy-buyruqbozlik iqtisodiyoti va bozor iqtisodiyoti tizimlari tahlil qilinadi.
Talab, taklif va bozor muvozanati: Mavzu talab va taklif tushunchalarini, ularga ta'sir ko'rsatuvchi omillarni, talab va taklif qonunlarini, bozor muvozanati va narxlarning o'zgarishiga ta'sir ko'rsatuvchi omillarni o'rganadi. Shuningdek, talab va taklifning egiluvchanligi ham tahlil qilinadi.
Elastiklik: Mavzu elastiklik tushunchasini, uning mohiyatini va asosiy xususiyatlarini, narx bo'yicha talab va taklif elastikligini, daromad bo'yicha talab elastikligini tushuntiradi. Bundan tashqari, talab va taklifning narx elastikligiga ta'sir etuvchi omillar ham ko'rib chiqiladi.
Iste'molchi tanlovi nazariyasi: Mavzu iste'molchi hatti-harakati nazariyasini, naflilik va uni maksimallashtirish qoidasini, iste'molchi byudjetini va uning muvozanatini, befarqlik egri chizig'i va maqbul tanlovni tushuntiradi.
Ishlab chiqarish va xarajatlar: Mavzu ishlab chiqarish omillarini, ularning tarkibini, ishlab chiqarishning umumiy va pirovard natijalarini, ishlab chiqarishning samaradorligini va uning ko'rsatkichlarini tahlil qiladi.
Mukammal bozor va monopoliya: Mavzu bozor tushunchasini, uning vazifalari va turlarini, bozor infratuzilmasini va uning unsurlarini, mukammal bozor, monopoliya, oligopoliya va monopsoniya turlarini tushuntiradi.
Bozordagi muvaffaqiyatsizliklar va samaradorlik: Mavzu bozor muvaffaqiyatsizliklarining sabablarini, turlarini, bozorning fiyasko turlarini, jumladan, tashqi ta'sirlar, jamoat mollari va raqobatning yetarli emasligi kabi masalalarni tahlil qiladi.
Davlatning iqtisodiy roli: Mavzu davlatning iqtisodiy rivojlanishdagi rolini, uning maqsadi va vazifalarini, iqtisodiyoti tartibga solish usullari va vositalarini tushuntiradi. Shuningdek, O'zbekiston Respublikasida davlat tomonidan amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar va chora-tadbirlar ham ko'rib chiqiladi.
Ish haqini aniqlash: Mavzu ish haqi tushunchasini, uning iqtisodiy mazmunini, tashkil etish shakllari va tizimlarini, mehnat unumdorligi va ish haqi o'rtasidagi bog'liqlikni tahlil qiladi.
Daromadlarning taqsimlanishi, tengsizlik va qashshoqlik: Mavzu aholi daromadlarini, ularning tarkibini, daromad tengsizligini va uni aniqlash usullarini, davlatning ijtimoiy siyosatini tushuntiradi.
Makroiqtisodiyotga kirish: Mavzu iqtisodiyotning rivojlanish bosqichlarini, milliy iqtisodiyotning mazmunini, tarkibiy qismlarini, makroiqtisodiy ko'rsatkichlarni va ularning o'zgarishini tahlil qiladi.
Makroiqtisodiy ko’rsatkichlar: Mavzu milliy iqtisodiyotning asosiy ko'rsatkichlari, jumladan, yalpi milliy mahsulot (YaMM) va yalpi ichki mahsulot (YaIM)ni hisoblash usullari va ularning o'zgarishini tahlil qiladi.
Qisqa muddatli iqtisodiy o’sish: Mavzu iqtisodiy o'sishning mazmuni, turlari va ko'rsatkichlarini, iqtisodiy o'sish omillarini va O'zbekiston tajribasi asosida iqtisodiy o'sish modellarini tushuntiradi.
Uzoq muddatli iqtisodiy o’sish modellari: Mavzu iqtisodiy o'sish modellari, jumladan neoklassik va keynsiy modellar, shuningdek milliy boylik tushunchasi va uning tarkibini o'rganadi.
Bank tizimi: Mavzu kreditning mohiyati, manbalari va vazifalarini, bank tizimini, markaziy va tijorat banklar hamda ularning vazifalarini tushuntiradi.
Pul, inflyatsiya: Mavzu pulning kelib chiqishi va mohiyatini, uning vazifalarini, pul muomalasi va inflyatsiya tushunchalarini ochib beradi.
Pul-kredit siyosati: Mavzu pul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlarini, pul bozori va inflyatsiyani, pul-kredit siyosatining mohiyatini va uni amalga oshirish usullarini tushuntiradi.
Jamg’arma, investitsiya: Mavzu iste'mol va jamg'armaning iqtisodiy mazmunini, ularning o'zaro bog'liqligini, jamg'arishning mohiyati, omillarini va samaradorligini, investitsiyalar va ularning darajasini belgilovchi omillarni tahlil qiladi.
Moliyaviy tizim: Mavzu moliyaning mohiyati va vazifalarini, moliya tizimini va davlat byudjetini tushuntiradi.
Davlat byudjeti va fiskal siyosati: Mavzu soliq tizimini va uning vazifalarini, soliq va uning turlarini, davlat byudjetini va fiskal siyosatni tushuntiradi.
Ishsizlik: Mavzu ishchi kuchini takror hosil qilish va uning xususiyatlarini, ishchi kushi bozorini, ishchi kushi yalpi talabi va yalpi taklifini, ishsizlik va uning turlari, ishsizlik darajasini aniqlashni tushuntiradi.
Biznes sikllari: Mavzu iqtisodiy sikllarning mazmunini va asosiy turlarini, iqtisodiy sikl nazariyalarini va ularning turlarini tushuntiradi.
Xalqaro savdo: Mavzu iqtisodiy rivojlanishning umumjahon tomonlarini, xalqaro iqtisodiy munosabatlarning shakllarini, xalqaro savdoning mazmuni, tuzilishi va xususiyatlarini tahlil qiladi.
Xalqaro valyuta munosabatlari va valyuta kursi: Mavzu to'lov balansi va mazmunini, xalqaro valyuta-kredit munosabatlarini va valyuta tizimlarini, xalqaro savdoni va valyuta kurslarining o'zgarishiga ta'sir ko'rsatuvchi omillarni o'rganadi.
Keyslar banki: Keys stadi «UzDongJu Paint So» qo’shma korxonasida ish haqini tashkil etishni takomillashtirish mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, talabalarning nazariy bilmlarini amaliyotga tatbiq etishga qaratilgan.