Xójeli qalasınıń kelip shıǵıw tariyxı

Ushbu kitob Xoʻjali qalasi va uning tarixi, arxeologik ahamiyati hamda undagi muhim obidalar haqida batafsil ma'lumot beradi. Unda Xoʻjali qalasi, Mizdaxqan qalasi, Mazlumxansuliw maqbarasi, Shamun Nabiy maqbarasi va A. Vamberi tadqiqotlari kabi mavzular qamrab olingan. Kitobda har bir obidaning tarixiy kelib chiqishi, oʻziga xos xususiyatlari va ilmiy tadqiqotlari yoritilgan.

Asosiy mavzular

Xoʻjali qalasi: Xoʻjali qalasi Oʻrta Osiyodagi eng qadimgi shaharlardan biri boʻlib, uning yoshi 2400 yilga boradi. Qaladan topilgan toshdan ishlangan qurollar Xoʻjali hududida miloddan avvalgi IV-III asrlardan buyon aholi yashaganligini koʻrsatadi.
Mizdaxqan qalasi: Mizdaxqan qalasi Oʻrta asrlar tarixida shu nom bilan atalgan boʻlib, hozirgi Xoʻjelining janubida joylashgan. Mahalliy aholi uni Gʻovir qalasi, Antakiya qalasi, Shamunnin qalasi, Mazlumxansuliw qalasi deb ham atagan. Qalanning madaniy qatlamlari miloddan avvalgi IV-XIII asrlarda mavjud boʻlganligini koʻrsatadi.
Mazlumxansuliw maqbarasi: Mizdaxqan qoʻriq muzeyi hududida joylashgan ushbu obida mahalliy aholi orasida “qiz uyi”, “supki qizning uyi” nomlari bilan mashhur. Uning maydoni 30x30 metr boʻlib, rivoyatlarga koʻra, usta Abutalib oʻz sevgilisi Mazlumxansuliw uchun yer ostidan saroy qurdirgan.
Shamun Nabiy maqbarasi: Mizdaxqon qoʻyimsiga musulmonlar tomonidan hurmat bilan qaraladigan ibodatxonalardan biri Shamun Nabiy maqbarasidir. Maqbara Oʻzbekistonning eng qadimiy yodgorliklaridan biri boʻlib, XIII-XIV asrlarga oid deb taxmin qilinadi.
A. Vamberi Xoʻjeli qalasi haqida: Vengriyalik olim Armen Vamberi XIX asrda Oʻrta Osiyoga qilgan sayohati chogʻida Xoʻjeli qalasi haqida oʻz fikrlarini bildirgan. Uning taʼkidlashicha, bu hudud avvallari “xoja eli” deb atalgan, bu esa paygʻambarning avlodlari degan maʼnoni anglatgan.