Qaraqalpaq tilindegi miywe hám palız atamaları
Ushbu kitob Qoraqalpoq tilidagi mevalar va poliz ekinlari nomlari bo'yicha ilmiy tadqiqot bo'lib, ularning kelib chiqishi, tarixiy rivojlanishi va etimologiyasini o'rganadi. Unda turli meva va poliz nomlarining turkiy, fors-tojik va arab tillaridagi o'zgarishlari, ularning ma'nolari hamda qo'llanilishi haqida batafsil ma'lumotlar berilgan. Kitobda mevalar va poliz ekinlari nomlarining semantik rivojlanishi, ularning shakllanishi va tarqalishi masalalariga alohida e'tibor qaratilgan. Bu tadqiqot tilshunoslar, o'qituvchilar, talabalar va qoraqalpoq tili leksikologiyasi bilan qiziquvchilar uchun muhim manba hisoblanadi.
Asosiy mavzular
- Kirish: Qoraqalpoq tilshunosligida so'z boyligini o'rganish muhim ahamiyatga ega. Ushbu kitobda aynan meva va poliz ekinlari nomlari so'z boyligining bir qismi sifatida qaraladi va ularning Qoraqalpog'istonda dehqonchilikning rivojlanishi bilan bog'liq holda paydo bo'lishi va ko'payishi ta'kidlanadi. Muallifning fikricha, ushbu nomlar hali to'liq bir terminologik sistema sifatida o'rganilmagan, shu sababli ularning kelib chiqishi va ma'nolari tadqiq etilishi zarur.
- Meva atamalari: Bu bo'limda 'meva' so'zining turkiy tillardagi turli variantlari (meva, mоmо, miwe, meyva), ularning kelib chiqishi (fors-tojik 'mex' so'zi bilan bog'liqligi) va Qoraqalpoq tilida semantik rivojlanishi (sinonimlardan ajralib chiqishi, ko'p ma'nolik) haqida so'z boradi. Shuningdek, olma, olmur, o'rik, shaftoli, qabuli, shiyig', tut, anjir, qovun kabi mevalarning turkiy tillardagi nomlari, ularning etimologiyasi, shakllanishi va qo'llanilishi, jumladan, turli dialekt va shevalarda uchraydigan variantlari batafsil tahlil qilingan.
- Poliz atamalari: Bu bobda 'poliz' so'zining etimologiyasi va turkiy tillardagi shakllari, shuningdek, qovun, tarvuz, jambul, ternek, qiyar, oshqovoq, qovoq kabi poliz ekinlari nomlarining kelib chiqishi, ularning turkiy tillardagi variantlari, semantik rivojlanishi va Qoraqalpoq tilida qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan. Muallif bu nomlarning ko'pligi va ularning shakllanishidagi sabablarni (ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish, o'zaro aloqalar) tushuntirib beradi. Shuningdek, qovun, tarvuz kabi poliz ekinlari nomlariga oid dialektal va qo'shimcha nomlar, ularning ma'nolari ham tahlil qilingan.