Kasb mahorati

Ushbu o'quv-uslubiy majmua "Kasb mahorati" fanidan O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Namangan muhandislik-qurilish instituti Transport fakulteti, Transport logistikasi kafedrasi tomonidan tayyorlangan bo'lib, unda talabalarga mashinasozlik va chilangarlik ishlarini o'rgatishga qaratilgan

Asosiy mavzular

Rejalash asboblaridan foydalanish: Tekislikda rejalashning vazifasi va uni bajarish usullarini; rejalashda ishlatiladigan asboblar va moslamalarni; ish o‘rnini tashkil qilish qoidalari va rejalash ishlari vaqtida mehnat xavfsizligi qoidalarini; rejalashda yuz berishi mumkin bo‘lgan nuqsonlarni va ularning oldini olish hamda bartaraf etish usullarini o‘rganish. Metalldan yasalgan o’lchash chizg’ichi, chizg’ichlar, rejalash sirkullari, bir ignali reysmaslar, vertikal chizg’ichlar, markaz izlagichlar, mexanik kernerlar, 200 g vaznli chilangarlik bolg’alari, yog’och taxtachalar, rejalash taxtasi, charxlash stanogi, kernerning charxlash burchagini tekshiradigan andozalar, donadorligi turlicha bo’lgan abraziv qayroqlar.
O'lchov asboblaridan foydalanish: O‘quvchilarga o’lchov asboblaridan to’g’ri va unumli foydalanishni tashkil qilishni o’rgatish. Metalldan yasalgan chizg’ichlari, tsirkullar, nutromerlar, 0,1 va 0,05 mm. dan darajalangan shtangentsirkullar; 0,25 mm. li mikrometrlar, o’lchash aniqligi 2 va 4 bo’lgan burchak o’lchagichlar, qalamchalar.
Yassi yuzalarni to'g'ri chiziqlar bilan rejalash: Metall yuzasini rejalashga tayyorlash. O’zaro perpendikulyar chiziqlar chizish. Parallel chiziqlar chizish. O’lchamlarni o’q chizig’i va chala mahsulot—zagotovka qirrasidan hisoblab rejalash. Bir-biriga nisbatan burchak holatida joylashgan chiziqlar chizish. Metalldan yasalgan o’lchov chizg’ichlari, rejalash tsirkullari, chizgichlar, yassi go’niyalar, yassi asosli 900 li go’niyalar, kernerlar, transportirlar.
Yassi yuzalarni egri chiziqlar bilan rejalash: Aylanalarni rejalash va qismlarga bo’lish. To’g’ri chiziqlarning egri chiziqlar bilan tutashuvi. Egri chiziqlarning egri chiziqlar bilan tutashuvi. Yassi detallarning egri chiziq konturlarini rejalash. Rejalash tsirkullari, o’lchov metall chizg’ichlar, 200 g. li chilangarlik bolg’alari, kernerlar, chizg’ichlar.
Fazoviy rejalash: Fazoviy rejalashning vazifasi va bajarish usullarini; ishlatiladigan asbob va moslamalarni; zagotovkani rejalashga tayyorlash qoidalarini va rejalash baza qoidalarini o’rganish; rejalashda xavfsiz ishlash qoidalariga rioya qilish. Rejalash prizmalari, turli rejalash qutilari, rejalash go’niyalari, yog’och ponalar, rejalash domkratchalari, tagliklar, bo’r, mis kuporosi, lok, metall cho’tkalari.
Metall qirqish: Qirqishning nimaga mo’ljallanganligi va qirqish usullarini: kerakli asboblarni va ulardan foydalanish, ish o’rnini tashkil qilish va xavfsiz ishlash qoidalarini; panja, tirsak va yelka zarblari berishni; zubilo va kreytsmeyselь burchaklarini charxlash va nazorat kilish tartiblarini; metallni gira jag’lari sathida va undan yuqori sathda qirqish usullarini o’rganish. Chilangarlik bolg’alari, zubilolar, kreytsmeysellar, arra dastgohi, andozalar.
Metallni kesish: Metallni zubilo, kreytsmeysel, qo’l arra va quvur keskich hamda yuritmali arra, dasgakli qaychilar, jodi qaychilar va ikki diskli qaychilar, elektr qaychilar, abraziv charxtoshlar bilan kesishdagi amallarning nimaga mo’ljallanganligini va bajarilish usullarini, ish o’rnini tashkil etish, xavfsiz ishlash qoidalarini o’rganish. Chilangarlik bolg’alari, zubilolari, kreytsmeysellar, ariqcha ochg’ichlar, metall chizgichlar, kernerlar, rejalash andozalari, pnevmatik kesish bolg’alari.
Metallni to'g'rilash: To’g’rilash operatsiyalarining vazifasini va ularni bajarish usullarini, ishlatiladigan asboblar va moslamalarni, ish o’rnini tashkil qilish, xavfsizlik qoidalarini o’rganishlari, Enli tomoni bukilgan metall tasmani t o‘g’rilash,metall chiviqni t o‘g’rilash,cheti bukilgan metallni t o‘g’rilash (rixtovka qilish),metall listni t o‘g’rilash.
Metallni bukish: Bukish amallarining vazifasi va ularni bajarish usullarini; ishlatiladigan asboblar va eng oddiy moslamalarni; bukish ishlarini bajarish qoidalarini; ish urniii tashkil kilishga nisbatan q o‘yiladigan talablarni; girada bukish, bukish moslamalari vositasida bukish, quvurlarni bukish amallarni egallash lozim. Chilangarlik bolg’alari, o’lchamz chizg’ichi, rejalash asboblari.
Metallni po'lat arra va quvur qirqqichda qirqish: Metallni qo’l arra va quvur qirqqich xdmda yurigmali arra stanoklari, abraziv charxtoshlar bplan shfktchshdagi amallariing nn-maga muljallanganligini va bajarilshl usullarini, xavfelp ishlash kridalariii bilishlari, polotnoni p o‘lat arra dastgohiga o‘rnatish,metallni p o‘lat arra bilan qirqishda ish holatini uzlashtirish,metallni p o‘lat arrada qirqish,metallni polotnosi burilgan p o‘lat arrada qirqish,quvurlarni quvur qirqqichda qirqish usullarini o‘rganish. Chilangarlik po’lat arralari, quvur qirqqichlar.
Metallni qaychida qirqish: Zagotovkani rejalashni, qirqishshda qaychi kesish chizig’ini berkitib q o‘ymasligi (reja chizig’i k o‘rinib turishi) lozimligini; qaychilar ( o‘naqay va chapaqay) tanlashni; qaychini o‘ng q o‘lga va chap q o‘l bilan listni ushlab, uni kesish chizig’i b o‘ylab surib turishni; listni kesishda g’adir-budurlar hosil b o‘lmasligi kerakligini; kesiladigan list oxiriga jips bosib turpb, o‘naqay va chapaqay qaychilarda kesishda surish y o‘nalishlarini k o‘rsatishni; ish o‘rnini tashkil etish va xavfsiz ishlash qoidalarini o‘rganish. Qo’l qaychilar, o’lchov chizig’i, rejalash asboblari.
Detallarni egovlash, egov turlari: Umumiy ma’lumotlar,egovlaorni kertiklari (tishlari ),egoalarni tasnifi,metallarni egovlash usullari,egovlashda ish holatini o‘zlashtirish,egovlashdagi ish harakatlari va egovni muvozanatga keltirish usullarini o‘rganishdan iborat. Yassi egovlar, uch yoqli shaberlar, charxlash stanogi.
Yassi va tutash yuzalarini egovlash: Keng yuzalarni egovlash, egovlash turlarini tanlash, egovlash ishlarini mexanizatsiyalashni o‘rganishdan iborat. Parallel gira, qo’l girasi, qo’yma jag’lar.
Parmalash stanogini boshqarish va uni sozlash: Stanoklarda, q o‘l, elektr va pnevmatik mashinalar bilan parmalashda xavfsiz ishlash qoidalarini; parmalash, zenkovkalash, zenkerlash va y o‘nib kengaytirishda ishlatiladigan asbob va moslamalarni o‘rganish. Stanok, stol, parmalash patronlari, parallel gira.
Stanokda va parmalash mashinalarida parmalash: Stanoklarda, q o‘l, elektr va pnevmatik mashinalar bilan parmalashda xavfsiz ishlash qoidalarini; parmalash, zenkovkalash, zenkerlash va y o‘nib kengaytirishda ishlatiladigan asbob va moslamalarni o‘rganish. Mashina giralari, parmalash patronlari, elektr tizimlari.
Teshiklarni zenkovkalash, zenkerlash va yo‘nib kengaytirish: Teshiklarni zenkovkalash, teshiklarni zenkerlash,teshiklarni y o‘nib kengaytirish usullarini o‘rganish. Zenkovkalar, zenkerlar, razvyortkalar.
Tashqi rezba kesish: Q o‘l kuchi bilan ishlatiladigan, mexanizatsiyalashtirilgan asboblar va stanok yorda mida rezba kesish usullarini; ish urnini tashkil qilish, xavfsiz ishlash qoidalarini o‘rganish. Metchiklar, rezba kesgichlar, rezba kalibrlari.
Ichki rezba kesish: Parron teshiklarda rezba kesish,bir tomoni berk teshiklarda rezba kesish usullarini o‘rganishdan iborat. Metchiklar, vorotoklar, plashkalar.
Parchinli birikmalar yasash: Detallarni parchinlashga tayyorlash,yashirin kallakli qilib parchinlash,yarim yumaloq kallakli qilib parchinlash, pnevmatik parchinlash bolg’asi bilan parchinlashni o‘rganishdan iborat. Parchin mixlar, bolg’alar, qisqichlar.
Moslash (pripasovka): Andoza — shablon va kontrandoza yasash, t o‘g’ri chiziq konturli ("qaldirg’och quyrug’i" k o‘rinishli) ikki detalni o‘zaro moslashni o‘rganish. Andoza, kontrandoza, rejalash sirkuli.
Ishqalab moslash: Yuzalarni ishqalab moslashga tayyorlash, shuningdek, homaki mahsulotlarning o’lchamlarini va ishqalab moslash hamda shu amal bajarilgan yuza sifatini aniqlash usullarini; bu ishda q o‘llaniladigan materiallar, asboblar va moslamalarni; xavfsizlik qoidalarini o‘rganish. Ishqalash taxtasi, abraziv kukunlar, pastalar.
Yassi yuzalarni shaberlash: Shaberlashga tayyorlanish,yassi yuzalarni qo‘lda shaberlash,yassi yuzalarni mexanik shaberda shaberlash,shaberlarni charxlash va qirovini t o‘kishni o‘rganishdan iborat. Shaberlar, charxlash stanogi, tekshirish vallari.
Tutashma yassi yuzalarni shaberlash: Parallel yassi yuzalarni shaberlash,bir-biriga nisbatan burchak holatida joylashtan yassi yuzalarni shaberlashni o‘rganishdan iborat. Tekshirish taxtalari, shaberlar, nazorat burchaklik.
Egri chiziqli yuzalarni shaberlash: Yuzalarni shaberlashga tayyorlash va yassi hamda egri chiziqli yuzalarni shaberlash usullarini; shaberlashda xavfsiz ishlash qoidalarini; shaberlangan yuzalarni nazorat qilish va shaberlarni charxlash, uch yoqli shaberlarni charxlash, qayrash, yassi hamda egri chiziqli yuzalarni dastlabki va uzil-kesil shaberlash usullarini o‘rganish. Shaberlar, charxlash stanogi, tekshirish vallari, abraziv qayroqlar.
Yumshoq kavsharlar bilan kavsharlash: Kavsharlashga tayyorlanish hamda yumshok. kavshar bilan kavsharlashni o‘rganish. Kavsharlash lampasi, kavshar, kislota, flux.
Podshipniklarni oqartirish va ularga babbit quyish foydalanish: Oqartirish hamda Podshipniklarga babbit q o‘yishni o ‘rganish. Kavsharlash lampasi, babbit, tigel, cho’mich.
Payvandlash: Payvandlashga tayyorlanish, yassi yuzalarni q o‘lda shaberlash, yassi yuzalarni mexanik shaberda shaberlash, shaberlarni charxlash va qirovini t o‘kish usullaridan foydalanish.