Bir jinsli bo‘lmagan qatlamli g‘ovak muhitda neft va gaz filtratsiyasi jarayonini matematik modellashtirish

Ushbu dissertatsiya oʻzbekiston respublikasi oliy taʼlim va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi raqamli texnologiyalar va sunʼiy intellektni rivojlantirish ilmiy-tadqiqot instituti ilmiy kengashida doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan aminov sabur muxtarovichning "Bir jinsli boʻlmagan qatlamli gʻovak muhitda neft va gaz filtratsiyasi jarayonini matematik modellashtirish" mavzusidagi ishidir. Tadqiqotda neft va gaz konlarini loyihalash va ulardan samarali foydalanish masalalarini hal qilishga qaratilgan boʻlib, sohaga oid yangi matematik modellar, hisoblash algoritmlari va dasturiy ta'minotlar ishlab chiqilgan. Ishda qatlamli gʻovak muhitdagi neft va gaz filtratsiyasi jarayonlari tahlil qilingan, ularning gidrodinamik parametrlari oʻrganilgan va kelajakdagi oʻzgarishlar prognoz qilingan.

Asosiy mavzular

• Obyekt va predmetni aniqlash: Tadqiqotning obyekti sifatida bir jinsli boʻlmagan qatlamli gʻovak muhitda neft va gaz filtratsiyasi jarayonlari olingan. Tadqiqotning predmeti esa bir jinsli boʻlmagan qatlamli gʻovak muhitda neft va gaz filtratsiyasi jarayonlarini tadqiq qilish uchun matematik modellar, hisoblash algoritmlari va dasturiy majmua tashkil etadi.
• Dolzarbligi va zarurati: Jahon ilmiy hamjamiyatida neft va gaz konlarini loyihalash va ulardan samarali foydalanish masalalari, shuningdek, neft va gaz konlarini oʻzlashtirishning asosiy koʻrsatkichlaridagi oʻzgarishlarni aniqlash va bashorat qilish bilan bogʻliq vazifalar alohida qiziqish uygʻotmoqda. Enerdata tadqiqot konsalting kompaniyasining 2022-yil uchun statistik ma'lumotlariga koʻra, “yashil" energiyaga boʻlgan keng istaklarga qaramay, qazib olinadigan yoqilgʻilarning global energiya balansidagi ulushi doimiy ravishda yuqori boʻlib qolishi bilan bogʻliq - 70% dan ortiq.
• Ilmiy yangiligi: Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat: kollektorlarning gidrodinamik parametrlarini hisobga olgan holda gʻovak muhitlarda suyuqlik va gaz filtratsiya jarayonini ifodalash uchun matematik model ishlab chiqilgan; bosimli qatlamlarning oʻzaro ta'sirlashuvini hisobga olgan holda neft filtratsiya jarayonini matematik modeli va sonli yechish algoritmi ishlab chiqilgan.
• Amaliy natijalari: Ishlab chiqilgan matematik apparatlar asosida neft va gaz konlarini oʻzlashtirishning asosiy koʻrsatkichlari oʻzgarishini aniqlash va bashorat qilish uchun dasturiy ta'minot yaratildi; ishlab chiqilgan dasturiy ta'minotdan foydalanib, Buxoro va Qashqadaryo viloyatlaridagi mavjud neft va gaz konlarida qatlam bosimining oʻzgarishini bashorat qilish boʻyicha hisoblash tajribalari oʻtkazildi.