"Tımsallar" - K.Ernazarov

Ushbu kitob Oʻzbekiston xalq ijodkori, Oʻzbekiston hamda Qoraqolpogʻiston Jamoat arbobi Kobeyisin Ernazorov qalamiga mansub oʻziga xos satirik va hazil-mutoyibaga boy qissalardan iborat. Kitobda hayvonlarning oʻzaro munosabatlari, jamiyatdagi turli illatlarni fosh etuvchi saboqli timsollar yigʻilgan. Ernazorovning uslubi samimiy va oʻziga xos boʻlib, u insoniy fazilatlar va illatlarni hayvonlar timsolida ochib berishga muvaffaq boʻlgan.

Asosiy mavzular

Tasbaqa ham tascene: Bu timsol ikki xil munosabatni koʻrsatadi: birinchisi, odamlarning hayotdagi qiyinchiliklardan shikoyat qilib, boshqalardan yordam kutishi. Ikkinchisi esa, tascene (qisqichbaqa)ning kichikligidan uyalib, birovga yomonlik qilishdan qoʻrqishini ifodalaydi.
Shibın: Bu timsol jamiyatdagi turli mansablarga intiluvchi, oʻzidan pastroqlarni past koʻruvchi, lekin oʻzi aslida hech qanday foydali ish qilmaydigan kimsalarni hazil aralash tanqid qiladi.
Day: Bu timsolning asosiy gʻoyasi – hayotda hech qanday foydali ish qilmay, faqat yomonlik tarqatuvchilar ham oʻzini oʻzi yaxshi koʻrib, boshqalardan ustun qoʻyishini hazil bilan ifodalaydi.
Tawıs ham tawıq: Bu timsolda ta'riflanishicha, tawıs oʻzining goʻzalligidan maqtanib, boshqa jonivorlarni past sanaydi. Biroq, u boshqalarning hurmatini qozonish uchun oʻzini koʻz-koʻzlab, maqtanchoqlik qilishdan toʻxtamaydi.
Jolbarıs hám túlki: Bu timsolda yolbarisning oʻzidan past turuvchilarga nisbatan nafrati va ularga nisbatan adolatsizligi koʻrsatilgan. Tulki esa yolbarisning shu yomon xususiyatlaridan foydalanib, uni aldab, oʻz manfaatini koʻzlaydi.
Sağal hám qoşqar: Bu timsolda oʻzining tashqi koʻrinishidan gʻururlanadigan hamda boshqalarni mensimaydigan kishilarning holati tasvirlanadi. Saģal (kaltakesak) va qoʻyning oʻzaro munosabatlari orqali bu illat qattiq tanqid qilinadi.
Maqtanşaq kirpi: Bu timsolda oʻzini hech qanday kamchiliksiz deb hisoblaydigan, lekin aslida oʻzini birovdan ustun koʻradigan va boshqalarni past sanaydigan kishilarning xarakteri ochib beriladi.
Túlkı hám eshek: Bu timsolda, oʻzini hammadan ustun sanaydigan, ammo aslida hech qanday katta foydasi yoʻq kimsalarning xarakteri ochib beriladi. Eşek esa bu timsolda oʻziga yuklatilgan vazifani bajarishdan bosh tortadi va oʻzini oliftadek tutadi.
Pil hám mamont: Bu timsolda oʻz kuchiga ishongan va boshqalarni mensimaydigan kishilarning xarakteri aks etadi. Ularning oʻz kuchiga ishonib, boshqalarni mensimay yurishining oqibati qanday boʻlishi haqida fikr yuritiladi.
Xakke: Bu timsolda birovning haqini yeydigan, oʻzgalarga zulm qiladigan, lekin oʻzini odobli va halol koʻrsatadigan kimsalarning xarakteri ochib beriladi.
Shoje qoraz: Bu timsolda oʻziga yuklatilgan vazifani bajarishdan bosh tortadigan, faqat boshqalardan yordam kutadigan kimsalarning xarakteri ochib beriladi. Shoje qorazning harakatlari orqali bu illat qattiq tanqid qilinadi.
Qasqirning äjeli: Bu timsolda oʻzini hammadan baquvvat va kuchli deb hisoblaydigan, lekin aslida oʻzini himoya qila olmaydigan kimsalarning xarakteri ochib beriladi.
Paxsa hám sıbaw: Bu timsolda oʻzining kuchiga ishonib, boshqalarni mensimaydigan kimsalarning xarakteri ochib beriladi. Ularning oʻz kuchiga ishonib, boshqalarni mensimay yurishining oqibati qanday boʻlishi haqida fikr yuritiladi.
«Sır»: Bu timsolda oʻzini doim birovdan ustun koʻradigan, lekin aslida oʻzini koʻrsatib birovga yordam berishdan bosh tortadi.
Túlkının hiiyesi: Bu timsolda yolğonchilik, aldov va fitna qilish kabi illatlar tilga olinadi. Túlki oʻzining hiylalari bilan boshqalarni aldashga harakat qiladi.
Xayıwanlardın doslığı: Bu timsolda hayvonlarning oʻzaro munosabatlari orqali insoniy fazilatlar va illatlar ochib beriladi. Doslikning qadr-qimmati, samimiyat va bir-biriga boʻlgan ishonch qadrlanadi.
Qutan hám birkazan: Bu timsolda oʻzini hammadan ustun koʻradigan, lekin aslida oʻzini himoya qila olmaydigan kimsalarning xarakteri ochib beriladi. Ularning oʻz kuchiga ishonib, boshqalarni mensimay yurishining oqibati qanday boʻlishi haqida fikr yuritiladi.
Şirketshi qasqır: Bu timsolda jamiyatdagi turli illatlarni fosh etuvchi satirik qissalar yigʻilgan. Qasqir oʻzining yovuzligi va ochkoʻzligi bilan boshqalarga aziyat yetkazadi.
Qoyan: Bu timsolda oʻziga yuklatilgan vazifani bajarishdan bosh tortadigan, faqat boshqalardan yordam kutadigan kimsalarning xarakteri ochib beriladi.
Iytnin ökpesi: Bu timsolda insonning oʻziga yuklatilgan vazifani bajarishdan bosh tortishi va oʻzini boshqalardan ustun koʻrishi haqida fikr yuritiladi. Iyt oʻzining ustunligini koʻrsatishga harakat qiladi.