"Átirapımızdaǵı álem" 2-klass

Ushbu darslik umumiy oʻrta taʼlim maktablarining 2-sinfi uchun moʻljallangan boʻlib, atrofimizdagi olamni oʻrganishga bagʻishlangan. Unda tabiat, yillik mavsumlar, oʻsimliklar, hayvonot dunyosi, yer sayyorasi, vaqt oʻlchov birliklari, shuningdek, shahar va qishloq hayoti kabi keng koʻlamli mavzular qamrab olingan. Kitobda oʻquvchilarning dunyoqarashini kengaytirish, tabiatga nisbatan qiziqish uygʻotish va kundalik hayot bilan bogʻliq bilimlarni mustahkamlash nazarda tutilgan. Har bir boʻlim oxirida mavzuni mustahkamlash uchun savollar va topshiriqlar berilgan.

Asosiy mavzular

Atrofimizdagi olam: Ushbu mavzu atrofimizdagi borliqni, yaʼni koʻrib turgan narsalarimizni oʻz ichiga oladi. Bularga imoratlar, daraxtlar, gullar, suvlar, mashinalar, hayvonlar va boshqa koʻplab narsalar kiradi. Shuningdek, insonning sezgi aʼzolari (koʻrish, eshitish, taʼm bilish, hidlash, tuyish) va ularning atrof-muhitni oʻrganishdagi roli haqida soʻz boradi.
Tabiatdagi jismlar va moddalar: Bu mavzu tabiatdagi jism va moddalarni farqlashga qaratilgan. Jism — bu koʻrishimiz mumkin boʻlgan har qanday narsa, modda esa jismlarni tashkil etuvchi asosdir. Darsda moddalarning qattiq, suyuq va gaz holatlari hamda ularning oʻzgarish qonuniyatlari tushuntiriladi. Misol sifatida suvning muz, suv va bugʻ holatlari koʻrsatilgan.
Ob-havo: Mavzu ob-havoning oʻzgaruvchanligi va uni belgilovchi omillar (harorat, shamol, bulutlar, yogʻin) haqida maʼlumot beradi. Ob-havo oʻzgarishlarini kuzatish va belgilarni oʻrganish, shuningdek, termometr kabi asboblar bilan tanishishga qaratilgan.
Yil fasllari: Ushbu boʻlimda yilning toʻrt fasli (bahor, yoz, kuz, qish) va ularning oʻziga xos xususiyatlari yoritilgan. Har bir faslning ob-havosi, oʻsimliklar va hayvonot dunyosiga taʼsiri, shuningdek, Quyashning pozitsiyasi bilan bogʻliq oʻzgarishlar tushuntirilgan.
Mevasi va sabzavotlar: Kuz faslida yetiladigan mevalar va sabzavotlar, ularni yigʻib-terib olish va saqlash usullari haqida soʻz boradi. Paxta, uzum, olma, oʻrik, qovun, tarvuz kabi hosillar haqida maʼlumot berilgan.
Jamiyatga foydali mehnat: Ushbu mavzu maktab va jamiyatga foyda keltiradigan jamoa mehnatini, harakatchanlikni targʻib qiladi. Sinfni tozalash, maktab hovlisini tozalash kabi ijtimoiy foydali ishlarga urgʻu beriladi.
Hayvonlar va jonivorlar: Qish mavsumida hayvonlar va jonivorlarning tirikchiligi, ularning qishga tayyorgarlik koʻrishi (hibernatsiya, ozuqa toʻplash) haqida maʼlumot beriladi. Shuningdek, foydali va ziyonli hasharotlar, ularning tabiatdagi roli ham koʻrsatib oʻtiladi.
Quşlar: Oʻzbekistonda uchraydigan turli qushlar, ularning ovqatlanishi, yashash joylari va mavsumiy koʻchishlari haqida maʼlumot beradi. Quslarning foydasi va ularni muhofaza qilish zarurligi taʼkidlanadi.
Oʻsimliklar va ularning koʻpayishi: Oʻsimliklar — gullar, daraxtlar, poliz ekinlari va ularning urugʻlar, qalamchalar, pay qalamchalar orqali koʻpayishi tushuntiriladi. Oʻsimliklarning havoni tozalashdagi ahamiyati va mevalarning foydali xususiyatlari ham yoritilgan.
Kasblar haqida: Mehnatning qadr-qimmati va jamiyat hayotidagi roli tushuntiriladi. Turli kasblar (dehqon, bogʻbon, oʻrmonchi, oʻqituvchi va h.k.) va ularning odamlar hayotini yaxshilashdagi oʻrni koʻrsatilgan.
Yer — sayyora: Yerning sayyora sifatidagi oʻrni, uning tuzilishi (yadro, mantiya, Yer poʻsti), aylanishi va oʻz oʻqi atrofida aylanishi natijasida yuzaga keladigan hodisalar (kun va tun almashinuvi, fasllar) tushuntirilgan.
Va fmt oʻlchov birliklari: Vaqtni hisoblash usullari, yaʼni yil, oy, hafta, kun, soat, daqiqa, soniya kabi birliklar haqida maʼlumot beradi. Har bir birlikning oʻzaro bogʻliqligi tushuntirilgan.
Yer yuzasining tuzilishi: Yer yuzasining turli tabiiy shakllari: togʻlar, tekisliklar, vodiylar, choʻllar va suv havzalari haqida maʼlumot beradi. Oʻzbekistonning geografik joylashuvi va uning hududidagi tabiiy xilma-xilliklar tasvirlangan.
Suv — hayot manbai: Suvning hayot uchun zarurligi, uning turli joylarda (daryolar, koʻllar, okeanlar, muzliklar) mavjudligi va tabiatdagi suv aylanishi haqida soʻz boradi. Suvni tejash va toza saqlash muhimligi taʼkidlangan.
Bahorning faoliyati: Bahor faslida tabiatdagi oʻzgarishlar, oʻsimliklarning uygʻonishi, gullarning ochilishi va qushlarning uchib kelishi haqida hikoya qilinadi. Navroʻz bayramining ahamiyati va uning bilan bogʻliq urf-odatlar ham yoritilgan.