Kombinatsiyalashgan agregatning poliz ekinlari ekiladigan pushtalariga ishlov beradigan ish organlarini ishlab chiqish va parametrlarini asoslash

Ushbu dissertatsiya Oʻzbekiston Respublikasi qishloq xoʻjaligida poliz ekinlarini ekish texnologiyalarini takomillashtirishga bagʻishlangan. Tadqiqotda poliz ekinlari ekiladigan pushtalarga ishlov beradigan va urugʻlarni aniq ekadigan kombinatsiyalashgan agregat ishlab chiqish va uning asosiy parametrlarini aniqlashga qaratilgan. Ishda nazariy va amaliy tadqiqotlar natijasida ishlab chiqilgan agregatning ish organlarining tuproq bilan oʻzaro taʼsirlashishi, ularning agrotexnik va energetik koʻrsatkichlari tahlil qilingan. Tadqiqot natijasida mehnat sarfi va toʻgʻridan-toʻgʻri xarajatlarni kamaytirishga erishilgan va iqtisodiy samaradorlik koʻrsatilgan.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahonda sifatli va arzon poliz mahsulotlarini yetishtirish uchun zamonaviy resurstejamkor texnologiyalar va texnika vositalarini ishlab chiqish muhim ahamiyatga ega. Oʻzbekistonda poliz ekinlari yetishtirishda pushtalarga ishlov berish va urugʻ ekish texnikalaridan foydalanishda mavjud kamchiliklar, jumladan, resurstejamkor agregatlarning yoʻqligi, mehnat va boshqa xarajatlarning ortib ketishi masalasi koʻrib chiqilgan. Shu sababli, kombinatsiyalashgan agregatni yaratish va joriy etish dolzarb vazifa sifatida koʻrsatilgan.
Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi – poliz ekinlari urugʻlarini sifatli ekish uchun tayyorlaydigan resurstejamkor ish organlarini ishlab chiqish va parametrlarini asoslash. Vazifalari esa quyidagilardan iborat: mavjud texnologiyalar va texnikalarni tahlil qilish; ish organlarining ishlash sharoitlarini oʻrganish va konstruksiyalarini ishlab chiqish; ish sifatini taʼminlaydigan parametrlarini nazariy va tajribaviy asoslash; kombinatsiyalashgan agregatning dala sinovlarining agrotexnika talablariga mosligini baholash va texnik-iqtisodiy samaradorligini aniqlash.
Tadqiqotning ob'ekti va predmeti: Tadqiqotning ob'ekti – poliz ekinlari ekiladigan pushtalar va ularning tuprogʻi, ish organlari hamda texnologik ish jarayonlari. Tadqiqotning predmeti – ish organlarining tuproq bilan oʻzaro taʼsirlashish jarayonlarini ifodalovchi analitik ifodalar va ularning agrotexnik hamda energetik koʻrsatkichlarining texnologik va konstruktiv parametrlariga bogʻliq ravishda oʻzgarish qonuniyatlari.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Ilmiy yangiligi – ishlab chiqilgan ish organlarining konstruksiyalari va parametrlari taklif etilgan boʻlib, ular kam energiya sarflab, yuqori ish sifatini taʼminlaydi. Amaliy ahamiyati – olingan matematik modellar va analitik bogʻlanishlar yangi ish organlarini loyihalash va parametrlarini aniqlashda asos boʻladi. Kombinatsiyalashgan agregatdan foydalanish moddiy xarajatlar hamda yonilgʻi va mehnat sarfini kamaytiradi, ish unumdorligini oshiradi.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi va iqtisodiy samaradorligi: Ishlab chiqilgan ish organlari bilan jihozlangan kombinatsiyalashgan agregat mehnat sarfini 48,7 foizga, toʻgʻridan-toʻgʻri xarajatlarni esa 23,3 foizga kamaytiradi. Bitta agregatdan yillik iqtisodiy samara 14 442 249 soʻmni tashkil etadi. Ishlab chiqilgan ish organlari uchun foydali modelga patent olingan.