Abu Lays Samarqandiy «Xizanatu-l-fiqh» asarining Movarounnahr fiqhi rivojidagi o‘rni
Ushbu avtoreferat O‘zbekiston Xalqaro Islom Akademiyasi huzuridagi Ilmiy Darajalar Beruvchi DSc.35/30.12.2019.Isl/Tar/F.57.01 Raqamli Ilmiy Kengashi tomonidan tayyorlangan. Unda Abu Abdullo Shukrullo oʻgʻli Abduvoxidovning «Abu Lays Samarqandiy «Xizanatu-l-fiqh» asarining Movarounnahr fiqhi rivojidagi oʻrni» mavzusidagi falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi haqida ma'lumot berilgan. Mavzu 24.00.03 – Fiqh, kalom ilmi. Ilohiyot yoʻnalishi boʻyicha tarix fanlari falsafa doktori (PhD) uchun。（Oʻzbekiston Xalqaro Islom Akademiyasi tomonidan). Dissertatsiya Oʻzbekiston xalqaro islom akademiyasida bajarilgan. Avtoreferat uch tilda (oʻzbek, ingliz, rus (rezyume)) Ilmiy kengash veb-sahifasining www.iiau.uz hamda “ZiyoNet” axborot-ta'lim portali www.ziyonet.uz manzillariga joylashtirilgan. Tadqiqotning maqsadi Abu Lays Samarqandiyning «Xizanatu-l-fiqh» asarining X-XI asrlar Movarounnahr fiqh ilmi taraqqiyotida tutgan oʻrnini ochib berishdan iborat. Tadqiqotning vazifalari: Movarounnahrda hanafiy mazhabining rivojlanish bosqichlarini belgilashdagi yondashuvlar xususiyatlarini aniqlash; oʻlkada yozilgan hanafiy fiqhiga oid asarlarning oʻziga xos uslublarini ochib berish; Abu Lays Samarqandiyning Movarounnahr ilmiy muhitida tutgan oʻrnini belgilash; «Xizanatu-l-fiqh» asarining yozilish uslubi, manbalari va tarkibiy tuzilishini ilmiy asoslab berish; asar qo'lyozma nusxalarini aniqlash hamda ularning kodikologik tahlilini amalga oshirish; «Xizanatu-l-fiqh»ni hanafiy mazhabida moʻtabar boʻlgan fiqhiy matnlar bilan qiyoslash orqali ular orasidagi farqlarni ochib berish; asarda keltirilgan diniy amaliyotlar borasidagi mazhablararo ixtiloflar va ularga berilgan yechimlarni yoritib berish; Abu Lays Samarqandiyning oilaviy munosabatlarga oid hukmlarni keltirishdagi uslublarini aniqlash; «Xizanatu-l-fiqh»ning hozirgi davr ijtimoiy muammolarni hal etishdagi ahamiyatini belgilash, ulardan unumli foydalanish yuzasidan taklif va tavsiyalar ishlab chiqish.
Asosiy mavzular
- Abu Lays Samarqandiyning «Xizanatu-l-fiqh» asarining Movarounnahr fiqhi rivojidagi oʻrni: Mazkur tadqiqot Abu Lays Samarqandiyning «Xizanatu-l-fiqh» asarining Movarounnahr fiqhi rivojidagi oʻrni va ahamiyatini oʻrganishga qaratilgan. Unda asarning oʻziga xos jihatlari, manbalari, uslubi hamda Movarounnahr fiqhining rivojlanishidagi oʻrni tahlil qilingan.
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon ilm-fani taraqqiyotida musulmon huquqshunos olimlarining ilmiy merosi katta ahamiyatga ega. Movarounnahrdan yetishib chiqqan faqih olimlar ilmiy merosi alohida oʻrinda turadi. Abu Lays Samarqandiyning «Xizanatu-l-fiqh» asari fiqh masalalarini tartibli bayon etgani va jumlalarining qisqa va tushunarli tuzilgani bilan yuksak e'tirof qilinadi.
- Tadqiqotning amaliy natijasi: Abu Lays Samarqandiyning ilmiy merosi tabaqot asarlar asosida tadqiq etilib, aniqlangan asarlarni kodikologik tahlil qilish orqali olimning keng ilmiy jamoatchilikka ma'lum boʻlmagan ikki asari ilmiy muomalaga kiritilgan.