Иссиқхоналарда помидорни черри типдаги нав намуналарини етиштириш технологик элементларини ишлаб чиқиш
Ushbu avtoreferat Qishloq xo'jaligi fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi bo'lib, unda issiqxonalarda pomidorning 'cherri' tipidagi nav namunalarini yetishtirish texnologik elementlarini ishlab chiqishga bag'ishlangan. Tadqiqotda pomidorning navlari, ularni yetishtirish agrotexnologiyasi, o'sishni rag'batlantiruvchi va suv tejovchi moddalarning ta'siri hamda optimal sug'orish usullari o'rganilgan. Tadqiqot natijalari pomidor yetishtirishni samaradorligini oshirishga qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Mavzuning dolzarbligi va asosliligi: Bugungi kunda dunyoda oziq-ovqat taqchilligi muammosi va aholi sonining o'sib borishi mahsulotlar ishlab chiqarish hajmini oshirishni va intensiv texnologiyalarni joriy etishni talab etmoqda. Pomidor jahon miqyosida eng ko'p yetishtiriladigan va iste'mol qilinadigan sabzavotlardan biri hisoblanadi. O'zbekistonda ham pomidor yetishtirish muhim ahamiyatga ega. Oxirgi yillarda O'zbekistonda pomidor yetishtirish hajmi oshgan bo'lsada, issiqxonalarda 'cherri' tipidagi kichik mevali nav va duragaylarni tanlash, hosildorlikni oshirish bo'yicha zamonaviy agrotexnik tadbirlarni ishlab chiqish dolzarb vazifa hisoblanadi.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi issiqxonalarda 'cherri' tipidagi pomidor nav namunalari uchun texnologik elementlarni ilmiy asosda ishlab chiqishdan iborat. Tadqiqot vazifalariga quyidagilar kiradi: 'cherri' pomidorni nav namunalari uchun xo'jalik belgilarini baholash, istiqbolli navlarni ajratish; o'sishni boshqaruvchi va suv tejovchi moddalarning ta'siri va qo'llash usullarini aniqlash; optimal ekish sxemalari va zichlikni aniqlash; iqtisodiy samaradorlikni aniqlash.
- Tadqiqotning obyekti va predmeti: Tadqiqot obyekti sifatida 10 ta 'cherri' pomidor nav namunasi, 4 ta o'sish regulyatori va 1 ta suv tejovchi modda hamda 4 ta ekish usuli xizmat qiladi. Tadqiqot predmeti esa 'cherri' pomidor nav namunalarini baholash, ularni saralash, o'sishni boshqaruvchi va suv tejovchi moddalarni qo'llash usullarini aniqlash hamda optimal ekish sxemalarini belgilashdan iborat.
- Tadqiqot uslublari: Tadqiqotda dala tajribalari o'tkazish, fenologik kuzatuvlar, biomettrik o'lchovlar, kasalliklarga chidamlilikni aniqlash, hosil miqdori va sifatini baholash kabi uslublar qo'llanildi. Tajribalar 4 qaytaruvda o'tkazildi va natijalar statistika dasturlari yordamida tahlil qilindi.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijasida yuqori hosilli, erta pishar, kasalliklarga chidamli va iqtisodiy samarali bo'lgan 'cherri' pomidori navlari aniqlandi. Tadqiqotda Connect, Microset Super, Radimax kabi o'sishni boshqaruvchi moddalar va Hydrogel suvni tejovchi moddaning samaradorligi aniqlandi. Optimal ekish sxemalari ham ishlab chiqildi. Tadqiqot natijalari qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishiga joriy etish uchun tavsiya etiladi.
- Tadqiqot natijalarining joriy etilishi: Tadqiqot natijalari asosida aniqlangan texnologiyalar va tavsiya etilgan navlar Toshkent viloyati Qibray tumani, Qashqadaryo viloyati Kamashi tumani hamda Andijon viloyati Asaka tumanlaridagi issiqxonalarda joriy etilgan. Bu esa xo'jaliklarda 19-21% gacha samaradorlikni oshirgan.