"Qaraqalpaq ádebiyatı" 10-klass
“Qaraqalpaq ádebiyatı” 10-klass ushın sabaqlıq kitabı Ózbekistan Respublikası tárepinen basılıp shıqqan bolıp, qaraqalpaq ádebiyatınıń rawajlanıw dáwirlerin hám klassik shayır hám jazıwshılardıń dóretiwshiligin óz ishine aladı. Kitapta áyyemgi dáwirlerden baslap házirgi dáwirge shekemgi qaraqalpaq ádebiyatınıń rawajlanıw jolları, tiykarǵı janrları, úlgileri hám dóretiwshilik usılları úyreniledi. Ózbek hám dúnya ádebiyatınıń úlken wakilleriniń dóretpeleri ámeliy material retinde usınıladı. Kitap milliy ádebiyatımızdıń rawajlanıwı ushın áhmiyetli teoriyalıq hám ámeliy materiallardı óz ishine aladı.
Asosiy mavzular
- Ádebiyat — ruwxıy jetiklikke jetewshi qural: Ádebiyat áyyemgi dáwirlerden baslap insan ruwxıyatın rawajlandırıwda hám jámiyetke ádep-ikramlılıq pénen jetiklikke erisidi dep túsiniledi. Ádebiyat insanıń kózi bolıp, ol arqalı insan óziniń jámiyetlik turmısın, adamgershilik qásiyetlerin úyrenedi hám jetilisedi. Súwretlew qudıreti joqarı bolǵan ádebiyat adamlardıń ishki dúnyasın, sezimlerin kórkem sóz arqalı óz kózi menen jetkeredi. Adam óziniń ózinen basqa hár qanday nárseni óz kózi menen kórip, óz waqıyaların ózińshe súwretlep beriwge háreket etedi.
- Ádebiyat tariyxı: Ádebiyat tariyxı janrları Ózbek hám dúnya ádebiyatınıń úlken wakilleriniń dóretpeleri úlgisinde óz ishine aladı. Kitapta áyyemgi dáwirlerden baslap házirgi dáwirge shekemgi qaraqalpaq ádebiyatınıń rawajlanıw jolları, tiykarǵı janrları, úlgileri hám dóretiwshilik usılları úyreniledi. Sonday-aq, ózbek ádebiyatınıń klassikleri hám dúnya ádebiyatınıń úlken wakilleriniń dóretpeleri ámeliy material retinde usınıladı.
- XIX ásirdiń aqırı hám XX ásirdiń basındaǵı qaraqalpaq ádebiyatı: Bul dáwirdegi shayırlardıń tiykarǵı tematikası — social teńsizlik máselelerin sáwlelendiriwden ibarat boldı. Bunı usı dáwirde jasaǵan demokratiyalıq ba®darda®ı barlıq shayırlardıń shı®armalarınan kóriwge boladı. Biraq bul tema®a hár shayır bir tárepleme jantaspay, hár tárepleme jantasıwları, hár shayırdıń óz usılı, óz dúnya tanıwı menen seziledi. Máselen, shayır Annaqul óziniń «Oraz aldı» degen qosı®ında Oraz atalıqtıń zorlı®ı, miynetkesh xalıqqa islegen qısımları arqalı adamlardıń ash-jalańash qorlıqta qalıp, eldiń posıw®a tayarlı®ı aytılsa, Ayapbergen óziniń «Keldi» degen qosı®ında eldiń qorlanıwı, xalıqtıń qay®ı dumanınıń astında qalıwı-zaman aqıbeti dep kórsetedi. Al, Omar miynet haqısın bermegen Ermekbay®a «Seniń» qosı®ında tek óziniń atınan ®ana emes, pútkil miynet adamları atınan qarsı gúreske shı®ıadı. Shayır Ábdiqádir «Bay menen jarlı aytısı» qosı®ında bay hám jarlı bolıw social-teńsizlikten, baylardıń miynet adamlarına jónli haqı tólemey olardıń kúshinen paydalanıwdan, baylardıń ashkózligi, adamgershiligi joqlı®ınan dep biledi.
- Jáhán ádebiyatı: Kitapta jáhán ádebiyatınıń klassikleri, solardıń dóretpeleri hám ámeliy materiallar úyreniledi. Jáhán ádebiyatınıń úlken wakilleriniń dóretpeleri ámeliy material retinde usınıladı. Sonday-aq, áyyemgi dáwirlerden házirgi dáwirge shekemgi dóretiwshilik usılları hám ádebiyattıń rawajlanıwı úyreniledi.