Tayanch-harakat apparati shikastlangan talabalarning harakat faolligini takomillashtirish uslubiyati

Ushbu dissertatsiya Oʻzbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti huzuridagi ilmiy kengashda himoya qilingan boʻlib, unda tayanch-harakat apparati shikastlangan talabalarning harakat faolligini takomillashtirishga qaratilgan tadqiqot ishlari yoritilgan. Tadqiqotda zamonaviy usullar va uslubiyatlar qoʻllanilib, talabalar uchun samarali mashgʻulotlar ishlab chiqilgan va ularning jismoniy tayyorgarligini oshirishga yoʻnaltirilgan tavsiyalar berilgan.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Dunyoda paralimpiya sport musobaqalarining rivojlanishi, tayanch-harakat apparati shikastlangan shaxslarning harakat faolligini oshirishning yangi usullarini aniqlash, sog'lom turmush tarzini ommalashtirish, sport uchun shart-sharoitlar yaratish va iqtidorli sportchilarni aniqlash bo'yicha tadqiqotlar olib borish dolzarb ahamiyat kasb etishi ta'kidlangan.
Tadqiqotning respublikada fan va texnologiyalarni rivojlanishiga bog'liqligi: Tadqiqot respublika va fan texnologiyalarini rivojlantirishning ustuvor yoʻnalishlari bilan bog'liq bo'lib, «Axborotlashgan jamiyat va demokratik davlatni ijtimoiy, huquqiy, iqtisodiy, madaniy, ma'naviy-ma'rifiy rivojlantirishda innovatsion g'oyalar tizimini shakllantirish va ularni amalga oshirish yo'llari» bilan bog'liq ustuvor yoʻnalishi doirasida amalga oshirilgan.
Muammoning oʻrganilganlik darajasi: O'zbekiston va xorij olimlarining tayanch-harakat apparati shikastlangan shaxslarning sport mashg'ulotlariga moslashishi, ijtimoiy hayotga moslashtirish, qomat buzilishining oldini olish kabi mavzularda tadqiqot olib borganliklari keltirilgan.
Tadqiqotning maqsadi: Tayanch-harakat apparati shikastlangan talabalarga samarali ta'sir etuvchi mashqlarni tanlab yo'naltirish hisobiga harakat faolligini takomillashtirish.
Tadqiqotning vazifalari: Tayanch-harakat apparati shikastlangan talabalarning morfofunksional koʻrsatkichlarini aniqlash; harakat faolligini oshirishda mashqlar meʼzonlarini ishlab chiqish; egiluvchanlik sifatini rivojlantirishga qaratilgan harakat fazalari ketma-kedligini takomillashtirish; nozologiyasiga qarab maxsus mashqlar majmuini ishlab chiqish va amaliyotga tatbiq etish.
Tadqiqotning obyekti: Adaptiv jismoniy tarbiya va sport ixtisosligida tahsil olayotgan tayanch-harakat apparati shikastlangan talabalarning mashg'ulot jarayoni.
Tadqiqotning usullari: Mahalliy va xorijiy adabiyotlarni oʻrganish, pedagogik kuzatuv, testlash, antropometriya, BTS G-WALK instrumental usuli, matematik-statistika usullaridan foydalanilgan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Talabalarning oʻsish va rivojlanish imkoniyatlarini aniqlash, yurish fazalarini muvofiqlashtirish, egiluvchanlikni rivojlantirish, maxsus mashqlar kiritish orqali harakat faoliyatini takomillashtirish usullarini ishlab chiqish.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Mashg'ulotlarni tashkil etish boʻyicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan; biomexanik nazorat va tahlil qilish boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqilgan; pedagogik nazorat tizimi takomillashtirilgan; jismoniy tayyorgarlikka ta'sir ko'rsatadigan vosita va usullar ilmiy hamda amaliy jihatdan asoslangan.
Tadqiqot natijalarining ishonchliligi: Tajribada qoʻllanilgan yondashuv, olingan natijalarning nazariy-uslubiy jihatdan asoslanganligi, chet el va respublika olimlarining fikr-mulohazalariga tayanish, tadqiqot uslublarining qoʻllanilganligi, tekshiriluvchilar saylanmasining korrektivligi, tajriba-sinov ishlarining matematik-statistik metodlar yordamida qayta ishlab chiqilganligi va tasdiqlanganligi bilan izohlanadi.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Olingan ma'lumotlar adaptiv jismoniy tarbiya va sport, Sport pedagogik mahoratini oshirish fanlarining mazmunini takomillashtirishga va mashg'ulotlarga joriy etishga xizmat qiladi.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Sport musobaqalarida ishtirok etish, harakat faolligini oshirish, yurish fazasining muvofiqligini yaxshilash, jismoniy tayyorgarlik koʻrsatkichlarini oshirish hamda qomat buzilishining oldini olish boʻyicha taklif va tavsiyalar amaliyotga tatbiq etilgan.
Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi: Tadqiqot natijalari 3 ta xalqaro va 4 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarda muhokamadan oʻtkazilgan.
Tadqiqot natijalarining e'lon qilinganligi: Dissertatsiya boʻyicha 14 ta ilmiy-uslubiy ish, shu jumladan, 1 ta oʻquv qoʻllanma, 4 ta maqola va 3 ta tezis chop etilgan.
Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi: Kirish, 4 ta bob, 15 ta rasm, 17 ta jadval, 163 sahifali kompyuter matn, xulosalar, amaliy tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati va ilovadan iborat.
Dissertatsiyaning asosiy mazmuni: Kirish qismida mavzuning dolzarbligi, ilmiy-metodik manbalarning tahlili, maqsadi, vazifalari, obyekti, predmeti, uslublari, ilmiy yangiligi, natijalarining ishonchliligi, ilmiy va amaliy ahamiyati, joriy etilishi, aprobatsiyasi va e'lon qilinganligi haqida ma'lumotlar berilgan. Birinchi bobda adaptiv jismoniy tarbiya va sport sohasini shakllantirish muammolari, adabiyotlar tahlili, tayanch-harakat apparati shikastlangan talabalarning individual imkoniyatlari, harakat faolligini rivojlantirishning nazariy-metodologik asoslari yoritilgan.
Oʻzbekistonda paralimpiya sportini rivojlantirishga qaratilgan davlat siyosati: Respublikada jismoniy tarbiya va sport sohasida aniq va maqsadli davlat siyosatiga asosan paralimpiya sport turlarini rivojlantirish, nogironligi boʻlgan shaxslarni jalb qilish va qoʻllab-quvvatlash masalalariga alohida e'tibor qaratilmoqda.
Adaptiv jismoniy tarbiya va sport ta'limi yoʻnalishida tadqiqotlar: Talabalarning jismoniy faoliyatini takomillashtirish uchun mashqlar va usullarni tanlash, ularni qoʻllash va me'yorlashtirish masalalari oʻrganilgan.
Jismoniy tayyorgarlik koʻrsatkichlarini qiyosiy tahlili: Nazorat va tajriba guruhlari talabalarining jismoniy tayyorgarlik koʻrsatkichlari statistik tahlil qilingan va oʻrtacha 10-12% ga yaxshilanganligi aniqlangan.