Ingliz va oʻzbek tillarida Love/Muhabbat konseptining reprezentatsiyasi

Ushbu dissertatsiya mavzusi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy attestatsiya komissiyasida roʻyxatga olingan, Termiz davlat universiteti tomonidan bajarilgan va uch tilda (oʻzbek, ingliz, rus) tayyorlangan. Tadqiqot ingliz va oʻzbek tillaridagi “love”/“muhabbat” konseptining lingvokulturologik va lingvofilosofik jihatlarini, aksiologik xususiyatlarini tahlil qilishga bagʻishlangan. Tadqiqotda konseptning leksik, frazeologik va paremiologik birliklar orqali ifodalanishi, metaforik modellari hamda lingvistik va ekstralingvistik omillar oʻrganilgan. Natijada ikki tilda konseptning oʻxshash va farqli jihatlari, milliy-madaniy xususiyatlari aniqlangan.

Asosiy mavzular

• Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: XX asrning oʻrtalaridan boshlab jahon tilshunosligida antropotsentrik paradigma asosida olam konseptual manzarasini oʻrganishga eʼtibor kuchaygan. Qardosh boʻlmagan tillarda “love”/“muhabbat” konseptining verballashuvi va uning milliy-lisoniy tafakkurdagi oʻrni, aksiologik va semantik xususiyatlarini oʻrganish dolzarb vazifa hisoblanadi.
• Konsept va uning lingvistik va aksiologik jihatlari: Konsept tilshunoslikning asosiy tushunchalaridan biri boʻlib, inson ongida tevarak-atrofdagi olamni bilish natijasida hosil boʻlgan mazmunli tafakkur birligidir. Konseptlar madaniy va qadriyatiy ahamiyatga ega boʻlib, kundalik, badiiy va ilmiy ongda faoliyat yuritadi.
• Ingliz va oʻzbek tillarida "love"/"muhabbat" konseptining leksik, frazeologik va paremiologik birliklari: Ushbu qismda “love” va “muhabbat” soʻzlarining etimologiyasi, leksik maʼnolari, sinonimlarining oʻzaro farqlari hamda bu konseptning frazeologik va paremiologik birliklar orqali ifodalanishi, ularning semantik va aksiologik xususiyatlari tahlil qilingan.
• Ingliz va oʻzbek tillarida "love"/"muhabbat" konseptining metaforik modellar: Metafora mavhum konseptlarni, jumladan, “muhabbat”ni ifodalashda muhim vosita hisoblanadi. Tadqiqotda ingliz va oʻzbek tillarida naturmorf, fiziologik, antropomorf, predmet va fitomorf metaforik modellar aniqlanib, ularning qiyosiy tahlili berilgan.
• Xulosa: Tadqiqot natijalari ingliz va oʻzbek tillaridagi “love”/“muhabbat” konseptining lingvomadaniy xususiyatlarini, milliy-madaniy va aksiologik jihatlarini ochib berdi. Har ikki tilda ham konseptning oʻxshash va farqli jihatlari aniqlandi va bu konseptning tilda ifodalanishidagi universal va milliy oʻziga xosliklar yoritildi.