Metallar sirtida nano o'lchamli strukturalar shakllanishiga lazer plazmasi parametrlarining ta‘siri
Ushbu avtoreferat metallar sirtida lazer plazmasi yordamida nano o'lchamli strukturalarni hosil qilish jarayonida lazer nurlanishi va plazma parametrlarining ta'sirini tadqiq etishga bag'ishlangan. Tadqiqotda turli metallar (alyuminiy, mis, indiy, kremniy, nikel, titan) yuzasida lazer nurlanishi natijasida hosil bo'lgan plazmaning optik emissiya spektrlari o'rganilgan. Lazer nurlanishi parametrlari, jumladan, impuls davomiyligi, to'lqin uzunligi, skanerlash tezligi va fokuslash kabi omillarning plazma parametrlari (elektronlar zichligi va harorati) hamda hosil bo'lgan nanozarrachalar tuzilmalarining xususiyatlariga ta'siri aniqlangan. Tadqiqot natijalari nanostrukturalar hosil qilish jarayonini tushunish va boshqarish uchun muhim ahamiyatga ega.
Asosiy mavzular
- Kirish: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi, maqsad va vazifalari, tadqiqot obyekti, predmeti va usullari, ilmiy yangiligi, amaliy ahamiyati hamda tadqiqot natijalarining joriy qilinishi haqida ma'lumot berilgan.
- Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo'nalishlariga mosligi: Tadqiqotning «Energetika, energoresurs tejamkorligi, transport, mashina va asbobsozlik, zamonaviy elektronika, mikroelektronika, fotonika va elektron asbobsozligi rivojlanishi» ustuvor yo'nalishiga mos kelishi tushuntirilgan.
- Muammoning o'rganilganlik darajasi: Metallar sirtida nano o'lchamli strukturalar shakllanishiga lazer plazmasi parametrlarining ta'siri bo'yicha bajarilgan ilmiy tadqiqotlar tahlil qilingan va mavjud bo'shliqlar ko'rsatilgan.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Nano va pikosekund impulsli lazer nurlanishi ta'sirida metallar yuzasida hosil bo'lgan plazmaning asosiy parametrlarini aniqlash va lazer nurlanishining ta'sirini o'rganish maqsad qilib belgilangan.
- Tadqiqotning obyekti va predmeti: Obyekt sifatida metallar sirtida nano oʻlchamli strukturalar shakllanishiga lazer plazmasi parametrlarining ta'siri, predmet sifatida esa metallar sirtining morfologik tahlili, lazer nurlanishining skanerlash tezligi va lazer plazmasining parametrlari olingan.
- Tadqiqotning usullari: Lazer spektroskopiya va elektron mikroskopiyasi usullaridan foydalanilgan.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Plazma parametrlarini aniqlashning yangi usullari qo'llanilgan va birinchi marta niobiy elementining yuqori zaryadli ion o'tish spektral chiziqlari uchun Shtark kengayish koeffitsiyentlari aniqlangan.
- Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati: Olingan natijalar nanozarrachalar hosil qilish va ularning xususiyatlarini o'zgartirishda qo'llanilishi mumkinligi ko'rsatilgan.
- Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Olingan natijalar «Urganchkormmash» AJda lazer qurilmasi yordamida metallar va murakkab konstruktiv materiallarga ishlov berish jarayonida qo'llanilgan.
- Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi va e'lon qilinishi: Tadqiqot natijalari 5 ta xalqaro va 8 ta respublika konferensiyalarida muhokama qilingan va 17 ta ilmiy ish chop etilgan.
- Xulosa: Dissertatsiyada olingan asosiy natijalar, jumladan, turli metallar uchun plazma parametrlari va nanozarrachalar tuzilmalarining o'zaro bog'liqligi bayon etilgan.