Zol-gel texnologiyasi asosida anorganik materiallar ishlab chiqish va ularni kimyoviy sensorlarda ishlatish
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universiteti huzuridagi Ilmiy kengash tomonidan tayyorlangan bo'lib, unda kimyo fanlari doktori (PhD) Isaqulova Marxabo Nemat qizi tomonidan "Zol-gel texnologiyasi asosida anorganik materiallar ishlab chiqish va ularni kimyoviy sensorlarda ishlatish" mavzusida olib borilgan ilmiy tadqiqot ishlari haqida ma'lumot beriladi. Tadqiqot dunyoda nanomateriallarga asoslangan sensorlarning o'rni va ahamiyatidan kelib chiqib, ularning kimyo sanoati, atrof-muhitni muhofaza qilish kabi muhim sohalarda qo'llanilishi asosida dolzarb deb topilgan. Tadqiqotda zol-gel texnologiyasi yordamida yangi anorganik materiallar yaratish va ularni ammiak va oltingugurt dioksid kabi gazlarni aniqlashda kimyoviy sensorlarda qo'llash usullari o'rganilgan. Tadqiqot natijasida yaratilgan sensorlar yuqori sezgirlik va aniqlikka ega ekanligi, shuningdek, ularning barqarorligi tasdiqlangan.
Asosiy mavzular
- Kirish: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi, maqsadi, vazifalari, obyekti va predmeti, shuningdek, ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati bayon qilingan. Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo'nalishlariga mosligi ko'rsatilgan.
- Analitik kimyoda nanomateriallar olish uchun zol-gel usulining qoʻllanilish istiqbollari (Adabiyotlar sharhi): Nanomateriallar, ularni olish usullari, zol-gel texnologiyasi asosida materiallar olish va kimyoviy sensorlar yaratish, shuningdek, gazlarni aniqlashda kimyoviy sensorlarning hozirgi zamon holati va ulardan foydalanish bo'yicha dunyo va mahalliy olimlarning tadqiqotlari ko'rib chiqilgan.
- Zol-gel usulida nanomateriallar olish va ularning kimyoviy sensorlarda ishlatilishi (Tajribaviy qism): Zol-gel usulida kremniyli prekursor tarkibli materiallar olish, ularga dopantlar qo'shish, materiallarning optik xossalarini va tuzilishini o'rganish hamda tayyorlangan optik sensorlarni kimyoviy sensorlar yaratishda qo'llash tajribalari batafsil bayon qilingan. Jumladan, BKQ va BTK indikatorlari yordamida NH3 va SO2 gazlarini aniqlovchi sensorlar tayyorlash va ularning xossalari o'rganilgan.
- Zol-gel usulida tayyorlangan noorganik materiallar xossalari (Natijalar va ularning tahlili): Tayyorlangan gaz sezgir materiallarning fotokimyoviy va metrologik xossalari, ularning ammiak va oltingugurt gazlariga javob reaksiyalari, haroratning ta'siri, shuningdek, turli konsentratsiyalarda ularning ishlash samaradorligi tahlil qilingan va natijalar keltirilgan.
- Xulosalar: Tadqiqot natijasida olingan asosiy ilmiy va amaliy xulosalar bayon qilingan, jumladan, optimal tarkibli zol-gel aralashmasini aniqlash, gaz sezgir materiallarning tuzilishi va xossalarini oʻrganish, NH3 va SO2 gazlarini aniqlovchi optik sensorlar yaratish va ularning amaliyotga joriy etilishi boʻyicha tavsiyalar berilgan.