Иккиламчи полиэтилентерефталат асосида бис -(2-гидроксиэтилен)терефталат синтези ва унинг асосида бирламчи полиэтилентерефталат олиш шароитларини ўрганиш

Ushbu avtoreferat O'zbekiston Respublikasi Kimyo-texnologiya instituti huzuridagi ilmiy kengashda texnika fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun tayyorlangan. Tadqiqotning asosiy maqsadi ikkilamchi polietilentereftalatdan (I-PET) tola hosil qiluvchi birinchi polietilentereftalat (P-PET) olish texnologiyasini ishlab chiqish va bu jarayonning optimal sharoitlarini aniqlashdan iborat. Tadqiqotda I-PET ni kimyoviy qayta ishlash, jumladan, alkogoliz jarayoni, uni ta'sir qiluvchi omillar va olingan mahsulotlarning (bis-(2-gidroksietilen)tereftalat) fizik-kimyoviy xossalari o'rganilgan. Tadqiqot natijalari asosida I-PET dan P-PET olishning yangi texnologiyasi taklif etilgan va amaliyotga tatbiq etish imkoniyatlari ko'rsatib berilgan. Shuningdek, ushbu texnologiya asosida olingan P-PET tolasining iqtisodiy samaradorligi ham ko'rsatib o'tilgan.

Asosiy mavzular

• Ikkilamchi polietilentereftalatdan (I-PET) bis-(2-gidroksietilen)tereftalat (BGTT) olish texnologiyasini o'rganish: Ikkilamchi polietilentereftalatni etilenglikol bilan alkogolizlash jarayoni o'rganilgan. Turli katalizatorlar (rux atsetati, tetrabutoksititan) va haroratning BGTT hosil bo'lishiga ta'siri tadqiq qilingan. Optimal sharoitlar aniqlanib, eng yuqori chiqish (83,5%) rux atsetati katalizatori va 196°C haroratda olingan.
• BGTT dan birinchi polietilentereftalat (P-PET) olish va uni o'rganish: Olingan BGTT dan polikondensatsiya jarayoni orqali P-PET sintez qilingan. Sifiz qilingan P-PET ning fizik-kimyoviy va texnologik xossalari o'rganilib, an'anaviy usulda olingan P-PET bilan solishtirilgan. Natijalarda ularning xossalari deyarli bir xil ekanligi aniqlangan.
• I-PET dan P-PET tolasi olish texnologiyasini ishlab chiqish: Olingan P-PET asosida tola ishlab chiqarish texnologiyasi taklif etilgan. Ushbu texnologiya bo'yicha yarim sanoat sharoitida tola ishlab chiqarilib, uning iqtisodiy samaradorligi import tolalari bilan solishtirilgan. Tadqiqot natijalariga ko'ra, ishlab chiqarilgan tolalar import tolalardan arzonroq va yuqori sifatli ekanligi ko'rsatib berilgan.