To‘rtinchi sinf оnа tili dаrslаridа “Ot” mаvzusini o‘rgаtishdа o‘quvchilаrning yozmа nutqini o‘stirish

Ushbu bitiruv malakaviy ish O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'limi vazirligi Muqimiy nomidagi Qo'qon davlat pedagogika instituti tomonidan tayyorlangan bo'lib, boshlang'ich sinf o'quvchilarining ona tili darslarida yozma nutqini o'stirish masalalariga bag'ishlangan. Ishda O'zbekistonda xalq ta'limi tizimi, ona tilining o'rni, boshlang'ich sinflarda ona tili o'qitish metodikasi, so'z turkumlari, ot turkumi va uning grammatik xususiyatlari, otlarning egalik va kelishik qo'shimchalari, ot yasovchi qo'shimchalar kabi mavzular yoritilgan. Ishning maqsadi - ona tili darslarida ot turkumiga oid nazariy bilimlar berishda o'quvchilarning yozma nutqini rivojlantirish, mustaqillikning sodiq farzandlarini yetishtirish, tilimizning chiroyli, mazmundor ta'sirli tomonlarini to'g'ri hamda o'rinli ishlatish malakalarini hosil qilish yoʻllarini taklif etish.

Asosiy mavzular

• Boshlang'ich sinflarda ona tili o'qitishning maqsad va vazifalari: Ona tili ta'limi bolalarning tafakkur qilish faoliyatlarini kengaytirish, erkin fikrlay olishi, o'zgalar fikrini anglashi, o'z fikrlarini og'zaki va yozma ravishda ravon bayon qila olishi, jamiyat a'zolari bilan erkin muloqotda boʻla olish ko'nikma va malakalarini rivojlantirishga xizmat qiladi.
• Ot turkumi va uning grammatik xususiyatlari: Otlarning leksik ma'nolari va grammatik belgilari hiyla murakkab, shuning uchun ham ot haqidagi bilim oʻquvchilarda amaliy vazifalarni bajarish jarayonida asta-sekin shakllantira boriladi.
• Boshlang'ich sinflarda ot turkumiga oid bilimlar berishda izchillikning ahamiyati: So'z turkumlari ustida ishlash oʻquvchilarning muayyan guruhdagi soʻzlarning umumlashtirilgan ma'nolari, kishilarning aloqa vositasi sifatidagi rolini tushunib olishlariga qaratilishi lozim.
• 4- sinfda "Ot – soʻz turkumi” mavzusini oʻqitishda ta'limning zamonaviy usullaridan foydalanish orqali oʻquvchilar nutqini oʻstirish: O'quvchilarning nutqi va tafakkurini o'stirish vazifasi esa mavzuni oʻrganishning barcha bosqichlarida hal qilinadi. Grammatik materialni oʻrganish va orfografik malaka hosil qilishning butun jarayoni oʻquvchilar lug'atini boyitishga, bog'lanishli nutq malakalari va fikrlash qobiliyatlarini o'stirishga qaratiladi.
• Otlarning egalik qoʻshimchalari yuzasidan maʼlumot berish orqali oʻquvchilarning yozma nutqini oʻstirish usullari: Otlarda egalik qoʻshimchalari mavzusi boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun murakkab hisoblanadi, chunki bu mavzu oʻrganilgunga qadar bolalar "shaxs" tushunchasi bilan hali tanishtirilmagan kelishik olmoshlarini hali oʻrganmagan boʻladilar.
• Otlarning kelishik qoʻshimchalari bilan qoʻllanishi mavzusini oʻqitishda oʻquvchilar yozma nutqini oʻstirish: Kelishiklar sintaktik kategoriya hisoblanadi, kelishik otlarning gapda boshqa so'zlar bilan munosabatini ifodalaydi. Demak, kelishiklarni o'rgatishda o'quvchilarning gapda so'zlarning bog'lanishini bilishlari nazarda tutiladi.
• "Ot yasovchi qoʻshimchalar” mavzusini oʻqitishda tarqatma materiallardan foydalanib, oʻquvchilarning yozma nutqini rivojlantirish: Oʻquvchilarda ot yasovchi qoʻshimchalar yordamida yangi ma'nodagi ot yasash orqali tilda so'zlarning boyib borishi haqida elementar ma'lumot hosil qilish.