Масофадан зондлаш маълумотлари асосида яйловлар деградацияси мониторингини юритиш технологиясини такомиллаштириш (Жиззах вилояти мисолида)

Ushbu avtoreferat O'zbekiston Respublikasi Qishloq xo'jaligi vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan “Mavjud o'simlik qoplamining dehqonchilik va yaylov dehqonchilikning holatini monitoring qilish texnologiyasini takomillashtirish” mavzusidagi tadqiqot natijalarini o'z ichiga oladi. Tadqiqotda Jizzax viloyatining Forish tumanidagi yaylovlar o'simlik qoplamining dehqonchilik holati va undagi o'zgarishlarni hamda ushbu jarayonlarga ta'sir etuvchi omillarni tahlil qilish uchun masofadan zondlash ma'lumotlaridan foydalaniladi. Tadqiqotda NDVI va SAVI kabi o'simlik indeklaridan foydalangan holda dehqonchilikning turli darajalarini aniqlash va monitoring qilish usullari takomillashtiriladi. Natijada, mintaqadagi yaylovlar dehqonchilik holati haqida tezkor va aniq ma'lumot olish imkonini beruvchi xaritalar yaratiladi. Tadqiqotning asosiy maqsadi – yaylovlar dehqonchiligini kuzatish va monitoring qilish usullarini takomillashtirishdir.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon miqyosida qishloq xo'jaligi yerlari, xususan yaylovlarning holati va ularning dehqonchiligi, shuningdek, O'zbekistonda chorvachilikni rivojlantirish va yaylovlardan samarali foydalanish dolzarb masalalardan hisoblanadi. Masofadan zondlash va geoinformatika tizimlaridan foydalanish ushbu jarayonlarni tahlil qilish va xaritalash uchun muhim ahamiyatga ega.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Tadqiqotda NDVImean o'simlik indeksi qiymatlari va uning 5 darajadagi dehqonchiligi aniqlandi, bu natijalar dala geobotanik tadqiqotlari bilan eng yaxshi bog'liqlikni ko'rsatadi. Landsat sun'iy yo'ldosh tasvirlari tahlili asosida yaylovlar o'simlik qoplamining dehqonchiligini monitoring qilish usuli takomillashtirildi. ErDAS Imagine dasturidan foydalanib, 2010-2023 yillar davomida mintaqadagi yaylovlar o'simlik qoplamining dehqonchiligi darajalarini ko'rsatuvchi xaritalar yaratildi. NDVImean usuli asosida dehqonchilik jarayonining yog'ingarchilik miqdoriga bog'liqligi ilmiy asoslandi.
Tadqiqotning amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalaridan O'zbekiston Qishloq xo'jaligi vazirligi va uning hududiy boshqarmalarida yaylovlar dehqonchiligini monitoring qilish va ulardan samarali foydalanish bo'yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqishda foydalanish mumkin. Tadqiqot natijalari asosida yaratilgan xaritalar yaylovlar holatini aniqlash va ularni boshqarishda muhim vosita bo'lib xizmat qiladi.
Metodologiya: Tadqiqotda ArcGIS va Erdas Imagine dasturlari, NDVI va SAVI kabi vegatatsiya indekslari, geobotanik tadqiqotlar, IDW interpolatsiyasi, Pearson korrelatsiyasi va boshqa zamonaviy usullar va texnologiyalar qo'llanilgan.