Metrologiya, o'zaro almashinuvchanlik, standartlashtirish va sertifikatlashtirish
Ushbu kitob, O'zbekiston Respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tavsiya etilgan "Metrologiya, o'zaro almashinuvchanlik, standartlashtirish va sertifikatlash" fanidan laboratoriya ishlarini bajarish bo'yicha uslubiy qo'llanmadir. Qo'llanma Qarshi muhandislik-iqtisodiyot institutining talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, o'lchash asboblari va usullari, xatoliklar, sifat nazorati va o'lchamlarni baholash kabi mavzularni qamrab oladi. Unda nazariy ma'lumotlar, topshiriqlar, nazorat savollari va amaliy misollar keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Uzunlikni yassi-parallel uch o'lchovlari (plitachalar) bilan o'lchash: Plitalar to'plami bilan tanishish va ulardan foydalanish, berilgan detallarning o'lchamlari uchun plitalar to'plamini tuzish va o'lchamlarni tekshirish.
- Universal o'lchash asboblari bilan o'lchash: Shtangensirkullar va mikrometrlar bilan tanishish. Detallarning shakli va o'lchamiga qarab asboblarni tanlash va ulardan foydalanish.
- O'lchash xatoliklarini aniqlash: O'lchash xatoliklari, turlari va kelib chiqish sabablari. Xatoliklarni hisoblash usullari.
- Takroriy kuzatishlar natijalarini tahlil qilish: Takroriy o'lchashlar orqali aniqlikni oshirish, matematik tahlil usullari, o'lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymatini topish.
- O'lchash asboblarini qiyoslash: O'lchash vositalarini tekshirish usullari, shtangensirkul va mikrometrlarni tekshirish.
- Nazorat qiluvchi o'lchash vositalari: Silliq silindrsimon detallarni kalibrlar bilan tekshirish, ishga yaroqlilikni baholash.
- Detallarning ishga yaroqliligini aniqlash: Tirsakli val bo'yinlarini mikrometr bilan o'lchash, yeyilish darajasini aniqlash, ishga yaroqlilikni baholash.
- Elektron osillograf: Elektron osillografning tuzilishi, ishlash printsipi va undan foydalanish usullari.
- Suyuqliklarning zichligini aniqlash: Suyuqliklarning zichligini aniqlash usullari, piknometr bilan o'lchash.
- Eritma konsentratsiyasini aniqlash: Eritma konsentratsiyasini aniqlash usullari, konsentratsiyani hisoblash.