Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish

Ushbu O‘quv-uslubiy majmua "Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish" fanidan tayyorlangan bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan namunaviy va ishchi o’quv dasturlari asosida yaratildi. Majmua talabalarga ushbu fanni chuqur o‘zlashtirishga yordam beradi. Unda fanining maqsadi va vazifalari, rivojlanish tarixi, asosiy tushunchalari, nazariy va amaliy jihatlari batafsil yoritilgan.

Asosiy mavzular

• METROLOGIYA, STANDARTLASHTIRISH VA SIFAT NAZORATI: Ushbu mavzu metrologiya, standartlashtirish va sifat nazorati fanlarining maqsadi va vazifalari, rivojlanish tarixi hamda O‘zbekiston Respublikasining ushbu sohalardagi qonun hujjatlari bilan tanishtiriladi. Metrologiya deganda nimalarni tushunish, uning jahon va respublika miqyosida rivojlanishi, standartlashtirishning mohiyati va vazifalari, sifatni boshqarish tizimlari haqida ma’lumotlar beriladi.
• METROLOGIYA XIZMATI VA TA’MINOT: Ushbu mavzuda metrologiya, standartlashtirish bo’yicha xalqaro tashkilotlar, xususan ISO va IEC tashkilotlari, ularning vazifalari va faoliyati haqida ma’lumot beriladi. Shuningdek, MOZM (Xalqaro metrologiya tashkiloti) faoliyati va vazifalari ham yoritilgan.
• KATTALIKLAR: Ushbu mavzu kattaliklar, ularning o’lchamligi, birliklari va tasnifi bilan tanishtiradi. Fizik kattaliklarning asosiy va hosilaviy turlari, ularning o’lchamliklari va birliklari, o’lchash tizimlari, hamda kattaliklarni o’lchashda qo’llaniladigan usullar haqida batafsil ma’lumot beriladi.
• O’LCHASH: Ushbu mavzu o’lchash jarayonining asosiy tavsiflari, o’lchash turlari, o’lchash xatoliklari, ularning sabablari va turlari, hamda o’lchash vositalarini tanlash mezonlari bilan tanishtiradi. O’lchash jarayoni, uni aniqlash, baholash va tavsiflash usullari ham yoritilgan.
• ETALONLAR: Ushbu mavzu etalonlar, ularning klassifikatsiyasi, turli fizik kattaliklarning etalonlari haqida ma’lumotlar beradi. Etalonlarning vazifasi, turlari, ulardan foydalanish usullari va metrologik zanjir haqida batafsil ma’lumotlar keltirilgan.
• STANDARTLASHTIRISH: Ushbu mavzu O’zbekiston Respublikasi standartlashtirish va metrologiya tizimi, standartlashtirishning maqsadlari va vazifalari, asosiy qonun va qoidalari bilan tanishtiradi. Mahsulot standartlari, texnik shartlar, milliy, mintaqaviy va xalqaro standartlar, sertifikatlashtirish va uning ahamiyati haqida ma’lumotlar beriladi.
• BINO VA INSHOOTLARNI TEKSHIRISH VA SINASH ASOSLARI: Ushbu mavzu bino va inshootlarni tekshirish va sinashning maqsadi va vazifasi, tekshirish bosqichlari, sinash usullari va vositalari bilan tanishtiradi. Statik va dinamik yuklamalarni hosil qilish usullari, mexanik, elektr va optik asboblar, vibrometrlar, dinamometrlarning ishlash tamoyillari va ularning qo’llanilishi haqida batafsil ma’lumot beradi.
• INSHOOT VA QURILISH TUZILMALARINI NATURADA TEKSHIRISH VA SINASH: Ushbu mavzu inshoot va qurilish tuzilmalarining texnik holatini, naturada tekshirish va sinashning bosqichlari, olingan nuqsonlarni tasniflash va ularning umumiy holatini baholash bilan tanishtiradi. Shuningdek, plastinadan deformatsiyalash usuli, elastik sakrash va zarba impulpsi usullari, mahalliy buzilish usullari, anker sug’urish usuli va ulptratovush usuli haqida ma’lumot beradi.
• GLOSSARIY: Ushbu qism kitobda ishlatilgan asosiy terminlar va ularning ta’riflari, metrologiya, o’lchash, o’lchov vositasi, etalon, xatolik, aniqlik kabi asosiy tushunchalarni o’z ichiga oladi. Shuningdek, turli xil o’lchovlar, ularning turlari va tasnifi hamda o’lchash vositalarini tanlash mezonlari haqida ma’lumot beradi.