ОТКРЫТИЕ МЕХАНИЗМА ГАРМОНИЧЕСКИХ КОЛЕБАНИЙ НА ПРИМЕРЕ ОСЕВЫХ КОЛЕБАНИЙ (ЛИБРАЦИИ) ЛУНЫ

Ushbu maqola Lunaning o'z o'qi atrofida tebranish mexanizmini, xususan, uning uzunlik bo'yicha tebranishlarini (libratsiyasini) tahlil qiladi. Mualliflar Cassini qonunlarining Lunani harakatini tushuntirishda ojizligini ko'rsatib, zamonaviy tushunchalar asosida bu hodisani boshqa mexanizmlar, jumladan, Yer va Quyoshning tortish kuchlari hamda Lunaning tortishuvdan qolgan inertsiyasining ta'siri orqali tushuntirishga harakat qiladi. Tadqiqotda 1986-yilgi astronomik ma'lumotlar, xususan, Lunaning geografik uzunliklari va geotsentrik masofalari tahlil qilingan. Natijada, Cassini qonunlari Lunaning haqiqiy tebranishlarini to'liq tushuntirib bera olmasligi va gravitatsion hamda inertsial kuchlarning asosiy rol o'ynashi aniqlangan.

Asosiy mavzular

• Lunaning tebranish mexanizmi: Maqolada Lunaning o'z o'qi atrofidagi tebranishlari, ya'ni libratsiyasining mexanizmi tahlil qilingan. Cassini qonunlarining bu hodisani tushuntirishda ojizligi ko'rsatilgan va mualliflarning zamonaviy tushunchalar asosida tortishish kuchlari hamda inersiya ta'sirini hisobga olgan holda boshqa mexanizmlarni taklif etishi bayon etilgan.
• Kassini qonunlarining tanqidi: Mualliflar Kassini qonunlariga ko'ra hisoblangan libratsiya qiymatlarini kuzatuv natijalari bilan solishtirib, bu qonunlarning haqiqiy hodisani to'liq tushuntirib bera olmasligini, jumladan, hisoblangan qiymatlar kuzatilgan qiymatlardan ancha kichik ekanligini ta'kidlaydilar.
• Tortishish kuchlari va inersiyaning ta'siri: Tadqiqotda Lunaning libratsiyasiga Yer va Quyoshning tortish kuchlari, shuningdek, Lunaning oldingi harakatlaridan qolgan inersiya ta'sir ko'rsatishi haqidagi gipotezalar ko'rib chiqiladi. Xususan, Quyoshning tortish kuchi Lunani o'z o'qi atrofida tebratuvchi asosiy tashqi kuch ekanligi haqida xulosa qilinadi.
• Astronomik ma'lumotlar tahlili: Maqolada 1986-yilgi astronomik ma'lumotlar, jumladan, Lunaning o'sha yilning yanvar va iyul oylaridagi holati, geotsentrik masofalari va kuzatilgan libratsiya qiymatlari tahlil qilingan. Bu ma'lumotlar asosida mualliflarning xulosalari keltirilgan.