Chorvoq erkin turistik zonasiga turizmning ta’siri va atrof-muhitni muhofaza qilish masalalari
Ushbu dissertatsiya Chorvoq erkin turistik zonasi (ChETZ) hududida turizmning atrof-muhitga ta'sirini oʻrganish va uni muhofaza qilishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqishga bagʻishlangan. Tadqiqot davomida ChETZ hududidagi turizmning ekologik muammolari, bu muammolarni bartaraf etish bo'yicha takliflar, shuningdek, yangi ekoturistik marshrutlar va zamonaviy texnologiyalardan foydalanish (mobil ilova, Smart Box tizimi) bo'yicha ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahonda turizmning jadal rivojlanishi, ekoturizm va togʻ turizmini rivojlantirishda muhofaza etiladigan hududlar va tabiiy landshaftlardan oqilona foydalanishning ahamiyati taʼkidlanadi. Oʻzbekiston Respublikasida turizm sohasini rivojlantirish, atrof-muhitni muhofaza qilish boʻyicha amalga oshirilayotgan islohotlar va qabul qilingan qarorlarning mazmuni tahlil qilinadi.
- Tadqiqotning obyekti va predmeti: Tadqiqot obyekti sifatida Chorvoq erkin turistik zonasi hududi olingan. Tadqiqot predmeti esa Chorvoq erkin turistik zonasi hududidagi turistik faoliyatning atrof-muhitga salbiy ta'sirini kamaytirish va muhofaza qilishga qaratilgan chora-tadbirlar ishlab chiqish masalalarini oʻz ichiga oladi.
- Tadqiqotning usullari: Dissertatsiya tadqiqotida dala tadqiqoti, kartografik, aerokosmik, GIS texnologiyalari, statistik tahlil, marshrutli ekspeditsiya, adabiyotlar va fond materiallari, ijtimoiy soʻrovnoma kabi metodlardan foydalanilgan.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Chorvoq erkin turistik zonasining turistik obyektlari va ulardan foydalanish imkoniyatlarini aks ettiruvchi yirik masshtabli turistik kartasi GAT texnologiyasining ArcGIS dasturida yaratilgan; 1991-2020-yillar oraligʻidagi NDVI koʻrsatkichlari tahlili natijasida oʻsimliklar bilan qoplangan maydonlar va degradatsiyaga uchragan oʻsimliklarning kamayish darajasi aniqlangan; har xil ekoturistik marshrutlar va ularning dasturlari ishlab chiqilgan; “Chorvoq travel" mobil ilovasi yaratilgan; chiqindilarni olib ketishni takomillashtiruvchi “Smart Box" qutisi yaratilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Chorvoq erkin turistik zonasi hududiga tashrif buyuruvchi sayyohlar va turoperatorlar uchun ekoturistik marshrutlar va ularning dasturi ishlab chiqilgan; yirik masshtabli turistik karta yaratilgan; Chorvoq travel mobil ilovasi yaratilgan.
- Xulosa: GIS-texnologiyalar yordamida yaratilgan turistik kartalar hududning turistik imkoniyatlarini ochib beradi; NDVI indeksi orqali atrof-muhit oʻzgarishini baholash, oʻsimlik qoplamining oʻzgarishini aniqlash muhim; Chorvoq erkin turistik zonasi hududida yangi ekoturistik marshrutlar ishlab chiqilgan; mobil ilova «Chorvoq Travel» sayyohlar uchun maʼlumot beradi; Smart Box qurilmasi chiqindilarni boshqarishda samarali yechim hisoblanadi.