O‘zbekistonda Rosa L. turkumi turlari mikabiotasi

Ushbu dissertatsiya Oʻzbekistonda Rosa L. turkumiga mansub turlarning mikobiotasini, yaʼni ularda uchraydigan zamburugʻli kasalliklarni aniqlash, ularning tarqalishi, rivojlanish dinamikasini oʻrganish hamda ularga qarshi kurash choralari va dorilash vositalarining samaradorligini tadqiq qilishga bagʻishlangan. Tadqiqot natijasida Oʻzbekiston florasi uchun 2 ta yangi mikromitset turi aniqlangan hamda 25 turdan iborat mikromitsetlarning tasnifi, tarqalishi va mavsumiy rivojlanishi aniqlangan. Tadqiqotda foydalanilgan kimyoviy vositalarning samaradorligi ham oʻrganilgan.

Asosiy mavzular

• Rosa L. turkumiga mansub mikromitsetlarning taksonomik tahlili: Oʻzbekistonda Rosa L. turkumining 11 turlarida 25 tur mikromitset aniqlangan. Ularning 17 turi Ascomycota boʻlimiga, 8 turi Basidiomycota boʻlimiga mansub. Ascomycota boʻlimiga 10 tur Dothideomycetes sinfiga, 4 turi Sordariomycetes sinfiga va 3 turi Leotiomycetes sinfiga mansub. Basidiomycota boʻlimiga 5 tur Puccniomycetes sinfiga mansub.
• Oʻzbekistonda Rosa L. turkumidagi yangi zamburugʻ turlari: Acrodictys septosporoides Matsush va Sphaerulina rehmiana Jaap turlari Oʻzbekiston mikobiotasi uchun ilk bor aniqlangan. Bu turlar Rosa canina oʻsimligini zararlaydi va ayniqsa namlik yuqori boʻlgan sharoitlarda faollashadi.
• Mikromitsetlarning tarqalishi va mavsumiy rivojlanishi: Mikromitsetlar aprel-may oylarida eng faol boʻladi, ayniqsa choʻl-adir mintaqalarida. Yozda namlik kam boʻlsa ham, Diplocarpon va Alternaria kabi kserofit turlar faol boʻladi. Kuzda esa namsevar Phragmidium, Podosphaera, Acrodictys va Coniothecium turlari faollashadi.
• Dorivor oʻsimliklarga taʼsir etuvchi zamburugʻli kasalliklar: Rosa L. turkumi oʻsimliklarida zang, un-shudring, dogʻlanish, ildiz chirish kabi kasalliklar aniqlangan. Zang kasalligini Phragmidium turkumining 7 turi qoʻzgʻatadi. Podosphaera pannosa un-shudring kasalligini keltirib chiqaradi. Alternaria alternata esa barglarda jigarrang dogʻlar hosil qiladi.
• Zamburugʻlarga qarshi kurash vositalarining samaradorligi: Alternaria alternata, Fusarium proliferatum va Sphaerulina rehmiana zamburugʻlariga qarshi Ridomil Gold, Harbor va Previkur kabi kimyoviy preparatlarning samaradorligi oʻrganilgan. Bu preparatlar zamburugʻlarning oʻsishini ingibirlashda samarali ekanligi aniqlangan.