Takroriy ekin sifatida soyaning yangi navlarini parvarishlashda turli sug‘orish usullarini samaradorligini aniqlash (Andijon viloyati och tusli bo‘z tuproqlar misolida)
Ushbu dissertatsiya Andijon viloyatining och tusli bo'z tuproqlari sharoitida takroriy ekin sifatida soya navlarini (Vilana, Slaviya, Toʻmaris) turli sugʻorish usullarini qoʻllashda samaradorligini aniqlashga bagʻishlangan. Tadqiqotda sugʻorishning usullarining tuproqning agrofizikaviy xossalariga, oʻsimlikning oʻsishi, rivojlanishi va hosildorligiga ta'sirini oʻrganish hamda suvdan samarali foydalanish boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqish koʻzda tutilgan. Tadqiqot natijasida tomchilatib sugʻorish usulining anʼanaviy usullarga nisbatan suvni tejash, hosildorlikni oshirish va iqtisodiy samaradorlikni koʻrsatkichlari yuqori ekanligi aniqlangan. Jumladan, sugʻorishni 70-80-70% namlikda amalga oshirish natijasida don hosilining 4,2-6,2 s/ga gacha oshishi, sof foydaning 448,0-1678,3 ming soʻmga koʻpayishi va rentabellik darajasining 16,2% ga yuqori boʻlishi isbotlangan. Tadqiqot natijalari asosida soya yetishtirishda tomchilatib sugʻorish texnologiyasini joriy etish boʻyicha tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Sug'orish usullarining soya navlariga ta'siri: Tadqiqotda tomchilatib sugʻorish usulining anʼanaviy sugʻorish usullariga nisbatan tuproqning hajmiy massasi, gʻovakligi, suv oʻtkazuvchanligi, oʻsimlikning oʻsishi (boʻyi, koʻchat qalinligi, filiallar soni), tuxumliligi, don hosili va sifat koʻrsatkichlari (1000 dona don vazni, moydorlik)ga ijobiy ta'siri oʻrganilgan.
- Suv sarfi va iqtisodiy samaradorlik: Tomchilatib sugʻorish usulida 1 s/ga hosil olish uchun sarflangan suv miqdorining kamayishi (54,6-82,6 m³/ga) hamda iqtisodiy samaradorlikning (sof foyda, rentabellik) oshishi aniqlangan.
- Optimal sugʻorish rejimining aniqlanishi: Oʻsimlikning ildiz tizimi tarqalish chuqurligini hisobga olgan holda, tuproqning 30-50-50 sm qatlamlarini namlash orqali optimal sugʻorish rejimi aniqlangan (70-80-70% namlikda).