Mаrkаziy vа Shimоli-gʻаrbiy Oʻzbеkistоn suv mоllyuskаlаri trеmаtоdа sеrkаriyalаri fаunаsi vа uning shаkllаnish yoʻllаri

Ushbu avtoreferat O'zbekistonning Markaziy va Shimoli-g'arbiy suv havzalarida yashovchi mollyuskalarda rivojlanadigan trematoda serkariyalari faunasi va ularning shakllanish yo'llarini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda ushbu mollyuskalarda aniqlangan turli oilalarga mansub 21 tur chuchuk suv mollyuskalarida trematoda serkariyalari bilan zararlanish darajasi, ularning ekologik va bioekologik xususiyatlari, taksonomik tuzilishi, shuningdek, odam va hayvonlarda uchraydigan trematodozlarning oldini olish bo'yicha kompleks chora-tadbirlar ishlab chiqilgan.

Asosiy mavzular

• Tadqiqotning dolzarbligi va vazifalari: Ushbu bobda O'zbekistonning Markaziy va Shimoli-g'arbiy suv havzalarida rivojlangan trematoda serkariyalari faunasi va ekologiyasi bo'yicha tadqiqotlar amalga oshirilgan va yangi ma'lumotlar olingan. Tadqiqotning maqsadi - ushbu hududlardagi mollyuskalarda rivojlangan trematoda serkariyalari faunasini baholash, bioekologik xususiyatlarini aniqlash hamda hayvonlarda keng tarqalgan trematodozlarning oldini olish usullarini takomillashtirishdan iborat.
• Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Tadqiqotning ilmiy yangiligi O'zbekistonning Markaziy va Shimoli-g'arbiy suv havzalarida 21 tur chuchuk suv mollyuskalarida trematoda serkariyalari bilan zararlanish aniqlanganligi, 4 turi esa O'zbekiston faunasi uchun ilk bor yangi tur sifatida aniqlanganligidadir. Tadqiqotning amaliy ahamiyati serkariyalar faunasining tarqalishi, qishloq xoʻjaligi va ov hayvonlarining trematodoz oʻchoqlarini aniqlash, ularga qarshi kurash va oldini olish usullarini ishlab chiqish va takomillashtirishda asos boʻlib xizmat qiladi.
• O'zbekistonning Markaziy va Shimoli-g'arbiy suv havzalarida serkariyalar faunasi: Markaziy va Shimoli-gʻarbiy Oʻzbekiston suv havzalarida 21 turga mansub mollyuskalar qayd etilgan. Ularning 19 turi trematoda partenit va serkariyalari bilan zararlanganligi aniqlangan. Jumladan, Lymnaeidae oilasi mollyuskalarining zararlanish darajasi 1.7% dan 27.1% gachani tashkil etgan. Planorbidae oilasiga mansub mollyuskalarning 7 turida trematoda serkariyalari aniqlangan va zararlanish darajasi 3.9 dan 25.3% gacha bo'lgan.
• Mollluskalar organizmiga trematoda lichinkalarining ta'siri: Philophthalmus lucipetus (Rudolphi, 1819) misolida mollyuska jigari va jinsiy bezlari to'qimalarida sezilarli o'zgarishlar kuzatilgan. Biriktiruvchi to'qima hujayra elementlarida, fibrillyar tuzilmalarda degenerativ va nekrotik o'zgarishlar sodir bo'lishi aniqlangan.
• Qishloq xo'jaligi va ovlanadigan hayvonlarning trematodozlarini oldini olishning ekologik va epizootologik asoslari: O'zbekistonning Markaziy va Shimoli-g'arbiy suv havzalari mollyuskalarida rivojlanadigan serkariyalar faunasini batafsil o'rganish asosida parazitar tizim komponentlarining biotsenotik munosabatlarini hisobga olgan holda, bobning birinchi qismida qishloq xoʻjalik va ov hayvonlarining trematodozlariga bag'ishlangan. Jumladan fassiolez, shistosomoz, diplostomoz kabi kasalliklar aniqlangan va ularga qarshi kurash bo'yicha tavsiyalar berilgan.