Surxondaryo viloyatida tarqalgan Tojik kovragining (Ferula tadshikorum Pimenov) tabiiy zaxirasi va biologiyasi

Ushbu dissertatsiya tadqiqoti Surxondaryo viloyatida tarqalgan Tojik kovragining (Ferula tadshikorum Pimenov) tabiiy zaxirasi va biologiyasini oʻrganishga bagʻishlangan. Tadqiqotda ushbu oʻsimlikning tarqalish areallari, tabiiy zaxiralari, geografiyasi, biologiyasi va etnobotanikasi oʻrganilgan. Tadqiqot natijasida F. tadshikorum ning Surxondaryo viloyatidagi tarqalishini aks ettiruvchi GAT xaritalari yaratilgan, bioiqlimiy modellashtirish asosida kelajakda tarqalish maydonlari bashoratlangan, urugʻ unuvchanligi va shira ajratib olish jarayoni tahlil qilingan. Shuningdek, oʻsimlikni muhofaza qilish boʻyicha amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan. Tadqiqotda olingan natijalar Oʻzbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim oʻzgarishi vazirligi tomonidan maʼqullangan va amaliyotga joriy etilgan. Shuningdek, 150 dan ortiq gerbariy namunalari Oʻzbekiston Milliy gerbariy fondiga topshirilgan. Tadqiqot natijalari 3 ta xalqaro va 2 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarda muhokama qilingan va 11 ta ilmiy ish chop etilgan.

Asosiy mavzular

Tojik kovragining (Ferula tadshikorum Pimenov) tabiiy zaxirasi va biologiyasi: Tadqiqotning asosiy maqsadi Surxondaryo viloyatida F. tadshikorum Pimenovning tarqalish maydonlarini, tabiiy zaxiralarini hamda ayrim biologik xususiyatlarini aniqlashdan iborat. Tadqiqotda ushbu oʻsimlikning geografiyasi, biologiyasi va etnobotanikasi batafsil oʻrganilgan.
Tojik kovragining tarqalish areallari va GAT xaritalari: Surxondaryo viloyatida F. tadshikorum ning tarqalishini oʻrganish asosida GAT xaritalari yaratilgan. Aniqlangan natijalarga koʻra, turning eng koʻp tarqalgan maydonlari Bobotogʻ botanik-geografik rayonining adir va quyi togʻ mintaqasiga toʻgʻri kelishi aniqlangan.
Bioiqlimiy modellashtirish va kelajak bashoratlari: Turning bioiqlim modellashtirish asosida yaqin va uzoq kelajakda optimal yashash sharoitlarini saqlab qoladigan hududlar aniqlangan. Global iqlim oʻzgarishining turli ssenariylari boʻyicha turning tarqalishining oʻzgarishi bashorat qilingan.
Urug' unuvchanligi va shira (smola) ajratib olish: Dala va laboratoriya sharoitida urugʻ unuvchanligi aniqlangan. Turli yoshdagi va balandlik mintaqalaridagi oʻsimliklardan olingan shira miqdori aniqlangan va shira olish jarayonining usullari tahlil qilingan.
Tabiiy zaxiralar va muhofaza choralari: Turning tabiiy tarqalgan maydonlari antropogen omil ta'siri natijasida inqirozga uchraganligi aniqlangan. Oʻsimlikni muhofaza qilish boʻyicha amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan.