T.Qayipbergenov povestlarida badiiy mahorat masalasi
Ushbu tadqiqot T.Qayipbergenovning qoraqalpoq adabiyotida o‘ziga xos o‘rin tutgan o‘n bir qissasini qamrab oladi. Asosiy maqsad – yozuvchining badiiy mahoratini, ijodiy izlanishlarini, adabiyotimizda tutgan o‘rni va uning poetik uslubini tahlil qilishdan iborat. Tadqiqotda T.Qayipbergenovning qissa janrining poetik jihatdan rivojlanishiga qanday hissa qo‘shganligi, ijodkorning o‘ziga xos uslubi, xarakter yaratishdagi mahorati, syujet va kompozitsiyani qurishdagi o‘ziga xosliklari, shuningdek, til va uslubiy vositalardan foydalanishdagi mahorati atroflicha o‘rganiladi. Asarda, shuningdek, o‘zbek va jahon adabiyotshunosligida badiiy mahorat masalasiga oid ilmiy-nazariy qarashlar tahlil qilinib, ularning muallifning ijodiy uslubi bilan bog‘liqligi ko‘rsatib o‘tiladi. Tadqiqotda, shuningdek, T.Qayipbergenovning qissa janrida yo‘llagan izlanishlari, uning “Seksretar”, “Rahmat, muallim”, “Sovuq tomchi”, “Uyqusiz tunlar”, “Tanho o‘zingga ma’lum sir”, “Qora daftar” kabi qissalari tahlil qilinadi va ularning badiiy qimmatini belgilovchi asosiy omillar, jumladan, kompozitsiya, syujet, obrazlar tizimi, obraz va personajlar psixologiyasini ochib berishdagi mahorati, tilining jozibadorligi, leksikasining boyligi kabi jihatlar ko‘rsatib beriladi.
Asosiy mavzular
- Badiiy mahoratning ilmiy-nazariy asoslari: Jahon va turkiy xalqlar adabiyotshunosligida badiiy mahorat masalasiga oid tadqiqotlardagi ilmiy-nazariy asoslar tahlil qilinadi. Muallifning o‘ziga xos, individual xususiyatlari ochib beriladi.
- T.Qayipbergenov qissalarining g‘oyaviy-mavzuviy, janr va shakliy jihatdan tadqiq qilinishi: Qoraqalpoq adabiyotshunosligida T.Qayipbergenov qissalarining g‘oyaviy-mavzuviy jihatdan rang-barangligi, janr va shakliy o‘ziga xosligi, asarlari badiiyati xususida mutaxassis olimlarning munosabatlari tadqiq etiladi.
- T.Qayipbergenov qissalarida syujet, kompozitsiya va obraz yaratish mahorati: Qissalarning syujet tiplari, kompozitsion qurilishi, obrazlar tizimi, personajlar psixologiyasini ochib berishdagi o‘ziga xos xususiyatlari tahlil qilinadi.
- T.Qayipbergenov qissalarida badiiy so‘zdan foydalanish mahorati: Muallifning jonli xalq leksikasidan foydalanishdagi ijodiy-uslubiy o‘ziga xosligi, maqol-matallar, aforizmlardan foydalanish mahorati tahlil qilinadi.
- T.Qayipbergenov qissalarida badiiy detallarning estetik xizmati: Qissalarda predmet, portret, peyzaj va psixologik detallarning badiiy ta’sirchanligi va ularning syujetni boyitishdagi o‘rni tahlil qilinadi.