Oʻzbekiston togʻ va togʻoldi hududlari toʻgʻriqanotli (Insecta: Orthoptera) hasharotlari

Ushbu dissertatsiya Oʻzbekistonning togʻ va togʻoldi hududlaridagi Orthoptera (Insecta: Orthoptera) turkumiga mansub hasharotlarining tur tarkibi, taksonomik strukturasi, ekologik xususiyatlari va zoogeografik tarqalishini oʻrganishga hamda zararli turlarga qarshi kurash usullarini takomillashtirishga bagʻishlangan. Tadqiqotda Oʻzbekiston togʻ va togʻoldi hududlarida 134 tur Orthoptera hasharoti aniqlangan. Ularning 72 turi (53,7%) faqat togʻli hududlarda tarqalganligi, 17 turi «Qizil kitob»ga kiritish tavsiya etilganligi aniqlangan. Shuningdek, zararli hasharotlarga qarshi samarali kimyoviy vositalar ham sinab koʻrilgan va tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Asosiy mavzular

• Oʻzbekiston togʻ va togʻoldi hududlari toʻgʻriqanotli hasharotlari faunasining oʻrganilish holati: Ushbu bobda dunyo va Oʻzbekiston olimlarining togʻ va togʻoldi hududlarida Orthoptera hasharotlari boʻyicha olib borgan tadqiqotlari tahlil qilingan. Shu davrgacha olib borilgan tadqiqotlar yetarli emasligi va bu sohada kengroq tadqiqotlar zarurligi taʼkidlangan.
• Oʻzbekiston togʻ va togʻoldi hududlari toʻgʻriqanotli hasharotlari faunasining tur tarkibi va taksonomik tavsifi: Bu bobda Oʻzbekiston togʻ va togʻoldi hududlarida aniqlangan 134 tur Orthoptera hasharotining tur tarkibi, taksonomik holati va tarqalishi batafsil bayon etilgan. Jumladan, 9 ta oila, 11 kenja oila va 69 avlodga mansub turlar aniqlangan. Eng koʻp tarqalgan oilalar Acrididae (104 tur) va Tettigoniidae (18 tur) ekanligi qayd etilgan.
• Oʻzbekiston togʻ va togʻoldi hududlari toʻgʻriqanotli hasharotlarining bioxilma-xilligi, faunistik tahlili va ekologik xususiyatlari: Ushbu bobda Orthoptera hasharotlarining bioxilma-xilligi monitoringi, faunistik tahlili, aniqlangan turlarning ekologik guruhlanishi, fenologik spektorlari va mavsumiy dinamikasi haqida ma'lumotlar keltirilgan. Turlar boyligini ballar boʻyicha taqsimlanishi ham oʻrganilgan.
• Oʻzbekiston togʻ va togʻoldi hududlarida toʻgʻriqanotli hasharotlarining tarqalish xususiyatlari: Bu bobda Orthoptera hasharotlarining vertikal tarqalishi, turli landshaftlar boʻyicha tarqalishi, agrotsenozlardagi tarqalishi va qoʻriqxonalarda uchrovchi turlari haqida ma'lumotlar berilgan. Jumladan, 17 tur hasharotni «Qizil kitob»ga kiritish tavsiya etilgan.
• Oʻzbekiston togʻ va togʻoldi hududlari toʻgʻriqanotli hasharotlarining ahamiyati: Ushbu bobda kamyob va yoʻqolib ketish xavfi ostida boʻlgan toʻgʻriqanotli hasharotlarni muhofaza qilish choralari va ularga qarshi kurashish usullari haqida ma'lumotlar keltirilgan. Jumladan, zararli hasharotlarga qarshi kimyoviy vositalarning samaradorligi ham oʻrganilgan.