Laktozasiz yogurtlar olish va ulardan xalq tabobatida foydalanish

Ushbu dissertatsiya Oʻzbekiston Respublikasi oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan tasdiqlangan mavzu boʻyicha kimyo fanlari doktori (PhD) dissertatsiyasi avtoreferatidir. Tadqiqotda laktozasiz yogurtlar olish va ulardan xalq tabobatida foydalanish masalasi oʻrganilgan. Tadqiqotning asosiy maqsadi fermentlar va mikroorganizmlarni birgalikda qoʻllash asosida xalq tabobati uchun laktozasiz yogurtlash olish, ularni kimyoviy tarkibini aniqlash hamda tashqi iqtisodiy faoliyatdagi tovarlar nomenklaturasiga koʻra sinflashdan iborat. Tadqiqot natijasida laktozasiz yogurt ishlab chiqarish usullari takomillashtirilgan, uning kimyoviy tarkibi va shifobaxsh xususiyatlari aniqlangan, shuningdek, xalq tabobatida qoʻllaniladigan usullar va yangi xalqaro tovar kodlari ishlab chiqilgan.

Asosiy mavzular

Mavzuning dolzarbligi va zarurati: Dunyoda sut mahsulotlarining kimyoviy tarkibini aniqlash, ular asosida mahsulotlar ishlab chiqarish boʻyicha ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda. Jahonda laktoza intoleransi, gipolaktaziya yoki laktaza yetishmovchiligi kabi kasalliklarga chalingan insonlar uchun laktozasiz yogurtlar ishlab chiqarish bugungi kunda eng dolzarb muammolardan biri hisoblanadi. Ushbu tadqiqot ushbu muammoni yanada chuqur oʻrganishni va unga yechimlar topishni maqsad qilgan.
Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yoʻnalishlariga mosligi: Mazkur tadqiqot respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining "Kimyo texnologiyalar va nanotexnologiyalar" ustuvor yoʻnalishiga muvofiq bajarilgan.
Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Sut mahsulotlarida laktoza kontsentratsiyasini kamaytirishning sanoatda qoʻllaniladigan bir qancha usullari mavjud. Biroq, laktoza intoleransiga chalingan insonlar uchun laktozasiz yogurtlar ishlab chiqarish bugungi kunda eng dolzarb muammolardan biri hisoblanadi. Ushbu sohada tadqiqotlar olib borilgan, biroq koʻproq ilmiy tadqiqotlar zarur.
Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi fermentlar va mikroorganizmlarni birgalikda qoʻllash asosida xalq tabobati uchun laktozasiz yogurtlash olish, ularni kimyoviy tarkibini aniqlash hamda tashqi iqtisodiy faoliyatdagi tovarlar nomenklaturasiga koʻra sinflashdan iborat. Vazifalariga sut mahsulotining kimyoviy tarkibini aniqlash, laktozani kimyoviy parchalovchi fermentlarning ta'sirini baholash, reologik va teksturaviy xususiyatlarini tahlil qilish, xalq tabobatida foydalanish usullarini aniqlash kiradi.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Laktoza intoleransi bilan kasallangan bemorlar uchun laktozasiz yogurt ishlab chiqarishda foydalaniladigan sut mahsulotlarining kimyoviy tarkibini aniqlash, fermentlar va mikroorganizmlarning birgalikda kimyoviy ta'siri natijasida "Laktoklir" nomli laktozasiz yogurt mahsuloti ishlab chiqarish, uning kimyoviy tarkibi va organoleptik xususiyatlari jihatidan afzalligini aniqlash, hamda xalqaro tovar kodlarini ishlab chiqish tadqiqotning ilmiy yangiliklari hisoblanadi.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Xalq tabobatida laktoza intoleransi kabi kasalliklarni davolashda foydalanish uchun eng yaxshi sifat koʻrsatkichlariga ega fermentlar bilan katalitik ishlov berilgan laktozasiz yogurtlar olindi. Tashqi iqtisodiy faoliyat tovarlar nomenklaturasi boʻyicha ferment bilan ishlov berilgan laktozasiz yogurt namunalari uchun yangi xalqaro tovar kod raqamlari ishlab chiqildi.
Tadqiqot natijalarining ishonchliligi: Foydalanilgan sut va yogurt mahsulotlarining yuqori samarali usullar bilan kimyoviy tarkibi va reologik xususiyatlari aniqlanganligi, natijalarning matematik-statistik tahlil qilinganligi, ilmiy nashrlarda e'lon qilinganligi hamda amaliy natijalarning vakolatli davlat organlari tomonidan tasdiqlanganligi tadqiqot natijalarining ishonchliligini ta'minlaydi.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Sut mahsuloti tarkibidagi laktozani ferment yordamida katalitik ishlov berish va mikroorganizmlar fermentatsiyasi asosida tayyorlangan "Laktoklir" oziq-ovqat mahsulotlarining kimyoviy tarkibi va shifobaxsh xususiyatlari zamonaviy usullar yordamida aniqlanganligi ilmiy ahamiyatini, laktozasiz yogurt asosida oshqozon-ichakda yogurt mahsuloti iste'molidan keyin paydo boʻladigan simptomlarga qarshi faolikka ega tabiiy oziq-ovqat mahsuloti yaratilganligi esa amaliy ahamiyatini tashkil etadi.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Ushbu tadqiqot natijalari asosida tabiiy biologik oziq-ovqat mahsulotini ishlab chiqish va sinflash boʻyicha olingan ilmiy natijalar asosida "Ekspress milk" MCHJ va "Sibus" MCHJ korxonalarida laktozasiz yogurt ishlab chiqarish usuli joriy qilingan. Shuningdek, yangi xalqaro tovar kod raqami ishlab chiqilgan.
XULOSALAR: Dissertatsiya doirasida amalga oshirilgan tadqiqotlar natijasida quyidagi xulosalarga kelindi: laktozasiz yogurtlar ishlab chiqarish usullari takomillashtirildi; laktoza intoleransi bilan kasallangan bemorlar uchun laktozasiz yogurt ishlab chiqarishda foydalaniladigan sut mahsulotlarining kimyoviy tarkibi aniqlandi; "Laktoklir" nomli laktozasiz yogurt mahsuloti ishlab chiqarildi, uning kimyoviy tarkibi va organoleptik xususiyatlari jihatidan afzalligi aniqlandi; xalq tabobatida qoʻllaniladigan laktozasiz shifobaxsh yogurtlar ishlab chiqarish uchun optimal usullar aniqlandi; "Laktoklir" laktozasiz yogurt mahsulotlari tashqi iqtisodiy faoliyat tovarlar nomenklaturasi boʻyicha sinflanib, yangi xalqaro tovar kod raqami ishlab chiqildi; laktozasiz yogurt ishlab chiqarish usuli Andijon viloyatida joylashgan "Ekspress milk" MCHJ va "Sibus" MCHJ korxonalariga joriy qilindi; 1 tonna mahsulot ishlab chiqarilganda iqtisodiy samaradorlikka erishildi.