“Qisasi Rabg‘uziy” asarining mavzuviy tasnifi va matniy tadqiqi
«Qisasi Rabg'uziy» - XIII-XIV asrlarda yashab ijod etgan Nosiruddin Rabg'uziyning mashhur asari. Asar payg'ambarlar qissalarini o'z ichiga oladi va diniy-axloqiy pand-nasihat ruhida yozilgan. Unda Qur'on va boshqa diniy manbalardan olingan rivoyatlar hamda mahalliy afsonalar mujassam.
Asosiy mavzular
- Dunyoviy motivlar: Asarda diniy qissalar bilan birga dunyoviy motivlar ham keng o'rin olgan. Adolat, insonparvarlik, vatanparvarlik, to'g'rilik kabi mavzular qissalarda yoritiladi.
- Insonning yaratilishi: Asarning muqaddimasida dunyoning va insonning yaratilishi haqida fikrlar bayon qilinadi. Alloh taolo tomonidan yaratilganligi ta'kidlanadi va insoniyatga berilgan ne'matlar sanab o'tiladi.
- Nohaq qon to'kilishining qoralanishi: Qobil va Hobil qissasi orqali nohaq qon to'kishning og'ir gunoh ekanligi ko'rsatiladi. Insonning mas'uliyatini his qilmasligi jinoyatga olib kelishi ta'kidlanadi.
- Insonga berilgan sinov: Ayyub payg'ambar qissasida insonga berilgan sinovlarga sabr qilishlik mavzusi yoritiladi. Har bir inson kelgan musibatga bardosh bersa, unga mukofot yetishi aytiladi.
- O'zaro munosabatlar: Insonlarning bir-birlariga bo'lgan munosabatlari, adolatli bo'lish, shafqatli bo'lish kabi mavzular payg'ambarlar qissalarida yoritiladi. Xususan, Muso va Fir'avn o'rtasidagi munosabatlar tahlil qilinadi.
- Hayvonlarga shafqat: Solih payg'ambar qissasi orqali hayvonlarga shafqatli bo'lish, ularga ozor bermaslik, ularning yo'qolib ketishini oldini olish zarurligi uqtiriladi.
- Bag'rikenglik: Yusuf payg'ambar qissasida hasad tufayli ko'p mashaqatlarga uchragan Yusuf akalarini kechiradi. Bu bilan kechirimli bo'lishlik fazilati ibrat qilib ko'rsatilgan.