YALLIGʻLANISHGA QARSHI «NETINFLA» VOSITASINING FARMAKOLOGIK XUSUSIYATLARINI OʻRGANISH
Ushbu avtoreferat «Netinfla» nomli dorivor vositasining yallig'lanishga qarshi farmakologik xususiyatlarini oʻrganishga bag'ishlangan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon sog'liqni saqlash tashkilotining ma'lumotlariga koʻra, dunyoda 1,71 milliarddan ortiq insonda har-xil turdagi yallig'lanish kasalliklari uchraydi va ushbu patologiyalarni davolashda nosteroid yallig'lanishga qarshi vositalar (NYAQV) keng qoʻllaniladi. Ammo ushbu vositalar sintetik tabiatga egaligi hamda gistogematik baryerdan oson o'tishi tufayli bir qator nojo'ya ta'sirlarni koʻrsatadi. Shuning uchun inson organizmiga yumshoq ta'sir koʻrsatadigan dorivor o'simliklar asosida yuqori samaradorlikka ega yallig'lanishga qarshi dori vositalarni ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi.
- Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo'nalishlariga bog'liqligi: Mazkur tadqiqot respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining VI. «Tibbiyot va farmakologiya» ustuvor yo'nalishiga muvofiq bajarilgan.
- Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Oʻzbekistonda G. glabra, A. filipendulina, Z. pedicellata oʻsimliklarini farmakologik xususiyatlarini oʻrganish boʻyicha tadqiqotlar olib borilgan. Dunyo miqyosida ham dorivor o'simliklarni o'rganish bo'yicha tadqiqotlar mavjud.
- Tadqiqot maqsadi: G. glabra, A. filipendulina va Z. pedicellata dorivor o'simliklaridan tarkib topgan «Netinfla» farmakologik vositasini farmakologik xususiyatlarini hamda bezararligini aniqlashdan iborat.
- Tadqiqotning vazifalari: «Netinfla» yallig'lanishga qarshi farmakologik vositasining oʻtkir va nimo'tkir zaharligini aniqlash; mahalliy-qitiqluvchi va allergen ta'sirini o'rganish; yallig'lanishga qarshi faolligini (formalin va gistamin shishi modellarida) aniqlash; yallig'lanish jarayonining proliferativ bosqichida faolligini oʻrganish; antipiretik va analgetik faolligini aniqlash.
- Tadqiqotning obyekti va predmeti: Obyekti: G. glabra, A. filipendulina va Z. pedicellata dorivor o'simliklaridan tarkib topgan yallig'lanishga qarshi «Netinfla» farmakologik vositasi. Predmeti: «Netinfla» farmakologik vositasining bezararligini va farmakologik faolligini aniqlash.
- Tadqiqot usullari: Farmakologik, fiziologik, toksikologik, gistomorfologik, makroskopik va statistik usullardan foydalanilgan.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Dorivor o'simliklar quruq ekstraktlarining optimal tarkibi aniqlangan; «Netinfla»ning yallig'lanishga qarshi faolligi boshqa preparatlar bilan qiyoslangan; «Netinfla»ning tana haroratini pasaytirishi va analgetik xususiyatlarga ega ekanligi isbotlangan; «Netinfla»ning kumulyativ ta'sirining yo'qligi aniqlangan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: «Netinfla»ning isitma tushuruvchi va og'riq qoldiruvchi ta'siri boshqa preparatlardan kam emasligi isbotlangan; «Netinfla»ning allergik xususiyatlari yo'qligi aniqlangan; «Netinfla»ning ultserogen ta'siri yo'qligi isbotlangan.
- Tadqiqot natijalarining ishonchliligi: Tadqiqotlar GLP mintaqaviy standarti va Evropa Konventsiyasi talablariga muvofiq o'tkazilgan.
- Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: «Netinfla» farmakologik vositasining yuqori va ishonchli yallig'lanishga qarshi faollikka ega ekanligi va uning samaradorligi nosteroid yallig'lanishga qarshi sintetik preparat <<Diklofenak>>dan kam emasligi isbotlangan. Aytish kerakki, katta afzallik shundaki, tadqiqot farmakologik vositasi fitopreparat bo'lib, sintetik yallig'lanishga qarshi vositalardan sezilarli darajada kam emas, shu bilan birga u yuqori bezararlikka ega.
- Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: «Netinfla» farmakologik vositasining farmakologik xususiyatlarini aniqlash boʻyicha olingan ilmiy natijalar asosida uni ishlab chiqarish va tibbiyot amaliyotida qoʻllashga xizmat qiladi. Natijalar dori vositalarini ishlab chiqarish hamda klinik oldi tadqiqotlar oʻtkazuvchi markazlar va laboratoriyalar faoliyatiga tatbiq etildi.
- Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi va e'lon qilinganligi: Tadqiqot natijalari 5 ta xalqaro va 2 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarida muhokamadan oʻtgan. Dissertatsiya mavzusi boʻyicha jami 11 ta ilmiy ish chop etilgan.
- Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi: Dissertatsiya tarkibi kirish, adabiyotlar sharhi, to'rtta bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro'yxatidan iborat. Dissertatsiyaning hajmi 103 betni tashkil etadi.
- Asosiy mazmun: Kirish qismida dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va talabgorligi, tadqiqotning O'zbekiston Respublikasida fan va texnika taraqqiyotining ustuvor yo'nalishiga muvofiqligi asoslangan, tadqiqotning usullari, ilmiy yangiligi va amaliy natijalari, olingan natijalarning ishonchliligi, tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyatini ochib berilgan, ularning bajarilishi, natijalar va nashrlarning aprobasiyasi to'g'risida ma'lumot berilgan. Birinchi bobda yallig'lanish kasalliklari muammolariga ilmiy yondashish keltirilgan. Ikkinchi bobda «Netinfla» farmakologik vositasining xavfsizligi va farmakologik faolligini o'rganish uchun materiallar va usullar mavjud. Uchinchi bobda tadqiqot natijalari va ularning asosli ekanligi ko'rsatilgan. To'rtinchi bobda esa farmakologik vositaning spetsifik faolligini aniqlash natijalari keltirilgan.