Dizel yoqilg‘ilari uchun akrilamid va ularning hosilalari asosida yuvuvchi - dispergirlovchi prisadkalar olish texnologiyasini ishlab chiqish

Ushbu avtoreferat O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Ilmiy darajalar beruvchi ilmiy kengash tomonidan DSc.03/28.02.2022.T.101.01 raqamli ilmiy kengash qarori asosida Buxoro muhandislik-texnologiya institutida bajarilgan dissertatsiya mavzusini yoritadi. Tadqiqot dizel yoqilg'ilari uchun akrilamid va uning hosilalari asosida yuvuvchi-dispergirlovchi prisadkalar olish texnologiyasini ishlab chiqishga bag'ishlangan. Asosiy maqsad — mahalliy xomashyolardan yuqori samarali va iqtisodiy jihatdan maqbul prisadkalar ishlab chiqarish usullarini yaratish va ularni sanoatda qo'llashdan iborat. Tadqiqotda sintetik kimyo, neftni qayta ishlash va ulardan olinadigan mahsulotlar sifatini oshirish kabi dolzarb muammolar yoritilgan.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahonda neft-kimyo sanoatining rivojlanishi, neft mahsulotlariga bo'lgan talabning ortishi, texnik-texnologik jarayonlarni modernizatsiyalash zarurati tadqiqotning dolzarbligini belgilaydi. Mahalliy xomashyolardan yuqori samarali polifunksional prisadkalar sintez qilish va ularni qoʻllash orqali iqtisodiy-texnik muammolarni bartaraf etish muhim ahamiyatga ega.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Amidirlash reaksiyasida dastlabki moddalar nisbati 1:1 va harorat 120-180°C boʻlganda 90% dan yuqori mahsulot olinishi ilmiy asoslangan. Akrilamid va stearin kislota asosli prisadkaning 0,01% konsentratsiyasi dizel yoqilg'isining kokslanish koeffitsientini oshirmasligi va moylovchi-dispergirlovchi xossalariga ega ekanligi amaliy isbotlangan. Matematik model ishlab chiqilgan va prisadkalarning xorijdan import qilinadigan analoglar o'rnini bosishi aniqlangan.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Mahalliy xomashyolar asosida olingan prisadkalar xorijdan import qilinadigan prisadkalar oʻrnini bosa oladi. Dizel yoqilg'isiga qoʻllanilganda qurilmalarining xizmat muddatini 2-4 baravar oshiradi, sarf xarajatlarni kamaytiradi. "Fargʻona neftni qayta ishlash zavodi" MChJning ishlab chiqarish rejalari ro'yxatiga kiritilgan.
Tadqiqotning tavsifnomasi va xulosalari: Dissertatsiya 4 bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati va ilovalardan iborat. Tadqiqot natijalari 4 ta xalqaro va 5 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarida muhokama qilingan, 20 ta ilmiy ish nashr etilgan. Xulosa qismida dizel yoqilg'isi uchun akrilamid asosli prisadkalar sintez qilishning optimal shart-sharoitlari, kinetikasi, tuzilishi, ta'siri hamda iqtisodiy samaradorligi ilmiy asoslangan.