Ustrushona kulollik hunarmandchiligining tarixiy tahlillari (Jizzax vohasining antik va ilk oʻrta asrlar materiallari asosida)

Ushbu dissertatsiya O'rta Osiyoning qadimiy va ilk o'rta asrlardagi Ustrushona vohasi kulollik hunarmandchiligini tarixiy jihatdan tahlil qiladi. Tadqiqotda Voha kulollik buyumlarining ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy va diniy hayotdagi o'rni, yasalish texnologiyalari, bezaklari, xomashyosi, funksiyalari, shuningdek, madaniy aloqalar davomida rivojlanishi va o'ziga xos xususiyatlari tadqiq etiladi. Tadqiqot davomida arxeologik topilmalar, yozma manbalar va ilmiy adabiyotlar tahlil qilinib, Ustrushona kulollik hunarmandchiligining rivojlanish bosqichlari, mahalliy an'analar va boshqa madaniyatlar ta'siri ochib berilgan.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon miqyosida hunarmandchilik tarixiga e'tiborning kuchayishi, O'zbekistonning boy moddiy-madaniy merosini o'rganishning ahamiyati va Ustrushona vohasi kulollik hunarmandchiligini tarixiy jihatdan tadqiq qilishning dolzarb masalasi ko'rsatib beriladi.
Tadqiqotning Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 17-fevraldagi 2789-son "Fanlar akademiyasi faoliyati, ilmiy-tadqiqot ishlarini tashkil etish, boshqarish va moliyalashtirishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi va boshqa qarorlari bilan bog'liqligi: Tadqiqotning davlat siyosati va ilmiy-texnologik rivojlanishning ustuvor yo'nalishlariga mosligi ta'kidlanadi.
Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Ustrushona kulollik hunarmandchiligi mavzusida olib borilgan ilmiy tadqiqotlar tahlil qilinib, mavzuni tarixiy, arxeologik, etnografik va uslubiy jihatdan o'rganishning muhimligi ko'rsatib beriladi.
Tadqiqotning maqsadi: Antik va ilk oʻrta asrlar davri Ustrushona vohasining sopol idishlari majmualarini tarixiy tadqiq etish asosida hunarmandchilikdagi mahalliy innovatsiyalar, ixtisoslashuv va madaniy integratsiya jarayonlarini o'rganishdan iborat.
Tadqiqotning vazifalari: Ustrushonaning antik va ilk oʻrta asrlar davri kulollik hunarmandchiligi va mahsulotlarini, aholining kundalik hayotini, moddiy madaniyatini oʻrganish; hunarmandchilikning tarixiy tahlilini amalga oshirish; qadimiy va ilk o'rta asrlar kulollik hunarmandchiligi mahsulotlarining funksiyalari va diniy hayotdagi oʻrnini aniqlash kabi vazifalar belgilab beriladi.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Ustrushona kulollik hunarmandchiligi bo'yicha yangi tarixiy, madaniy va uslubiy xulosalar chiqarilganligi, keng qamrovli funksional tipologiya yaratilganligi, kulollikning tutgan o'rni ilmiy asoslanganligi ta'kidlanadi.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Olingan natijalar oʻrganish, tadqiqotlar, muzeylar, oʻquv qoʻllanmalar tayyorlash va ommaviy targʻibot ishlarida foydalanish mumkinligi koʻrsatilgan.
Ustrushonaning antik davr hunarmandchiligi: Bu davrda shahar madaniyati va ishlab chiqarishga sharqdan Farg'ona, g'arbdan Sug'd ta'sirining kuchayganligi va kulollikning rivojlanishi haqida ma'lumot beriladi.
Ustrushonaning ilk oʻrta asr hunarmandchiligi: Bu davrda chorvador aholi migratsiyasi va ularning o'troqlashuvi ta'sirida kulollik hunarmandchiligining rivojlanishi, qoʻlda yasalgan idishlarning koʻpayishi, angob sifatining pasayishi kabi holatlar tahlil qilinadi.
Kulollik buyumlari – muhim tarixiy manba: Sopol idishlar yodgorlikdagi hayotning xronologik davrini, ijtimoiy turmush darajasini, madaniyatining rivojlanishini aniqlashda muhim manba ekanligi ko'rsatib beriladi.
Ustrushonada zardushtiylik dini va uning kulollik buyumlarida aks etishi: Ustrushona aholisining diniy e'tiqodi, urf-odatlari va marosimlarining zardushtiylik bilan bog'liqligi sopol idishlar orqali oʻrganiladi.
Xulosa: Tadqiqot natijasida Jizzax vohasining antik va ilk oʻrta asrlar kulollik idishlarining xususiyatlari, funksiyalari, hunarmandchilikning rivojlanishi va mahalliy xususiyatlari haqida xulosalar chiqariladi.