Qadimgi Sharq, Yunoniston, Rim tarixiga oid yilnomalar, qonunlar majmui

Ushbu to'plamda Xorazm viloyati pedagog kadrlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish institutida faoliyat yurituvchi "Ijtimoiy fanlar va ma'naviyat asoslari" kafedrasi o'qituvchilari tomonidan tayyorlangan dars ishlanmalari jamlangan. To'plamda turli sinflar uchun mo'ljallangan, tarix va huquq fanlariga oid mavzular bo'yicha dars rejalari, taqdimotlar va metodik tavsiyalar o'rin olgan. Materiallar o'qituvchilarga dars jarayonida qo'shimcha manba sifatida yordam berishi mumkin.

Asosiy mavzular

• Qadimgi Sharq, Yunoniston, Rim tarixi: Ushbu mavzu qadimgi dunyo tarixining muhim bosqichlari, ya'ni Sharq, Yunoniston va Rim sivilizatsiyalariga oid asosiy yilnomalar, qonunlar va muhim voqealarni o'z ichiga oladi. Darsning maqsadi o'quvchilarga Afina demokratiyasi, Solon islohotlari, Drakont qonunlari, Perikl davri, Rim Respublikasi va 12 jadval qonunlari haqida bilim berishdan iborat.
• Qoraxoniy: Mazkur dars ishlanmasi Qoraxoniylar davlati tuzumi, boshqaruvi, ijtimoiy-siyosiy hayoti va madaniyatiga bag'ishlangan. Darsning asosiy maqsadi o'quvchilarga Qoraxoniylar davlati haqida bilim berish, ularni sharqona demokratiya ruhida tarbiyalash va tarixiy tushunchalarini tizimlashtirish ko'nikmasini shakllantirishdir.
• Afg'oniston: Ushbu dars rejasi Afg'onistonning Barakzaylar sulolasi hukmronligi davrini o'rganishga qaratilgan. Darsning maqsadi o'quvchilarga Afg'oniston davlati va Barakzaylar sulolasi haqida tasavvur berish, ularni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash hamda bilim va ko'nikmalarini mustahkamlashdir.
• Qang': Ushbu dars materiali Qang' qabilalari, davlat birlashmalari va undagi pul islohotlariga bag'ishlangan. Darsning maqsadi o'quvchilarga Qang' qabilalari va davlat birlashmalari to'g'risida ma'lumot berish, ularning qanday tangalar zarb qilganliklari haqida tushuncha hosil qilish va yangi atamalar bilan tanishtirishdan iborat.
• Turon va Eron: Ushbu dars Turon va Eron davlatlari, Siyovush va Afrosiyob, turk qavmlari, ularning tili, hayoti, madaniyati va urf-odatlariga bag'ishlangan. Darsning maqsadi o'quvchilarda Turon va Eron davlatlari haqida tasavvur hosil qilish, turk qavmlari va ularning madaniy merosini o'rganishdan iborat.
• Lotin Amerikasi: Ushbu dars ishlanmasi Lotin Amerikasi xalqlarining milliy ozodlik kurashiga bag'ishlangan. Darsning maqsadi o'quvchilarga Lotin Amerikasining o'tmishi, mustamlakachilik davri, milliy ozodlik harakatlari va bugungi kundagi ahamiyati haqida bilim berish, ularning mustaqil ishlash ko'nikmalarini o'stirishdan iborat.
• Afrika: Ushbu dars rejasi XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Afrikaning bo'linishi, mustamlakachilik siyosati, milliy ozodlik harakatlari va Buyuk Britaniya hamda Burlar Respublikasi o'rtasidagi urush kabi mavzularni o'z ichiga oladi. Darsning maqsadi Afrikaning ushbu davrdagi ijtimoiy-siyosiy hayoti haqida ma'lumot berishdir.
• O'zbekiston qadimgi shaharlari: Ushbu darsning mavzusi O'zbekistonning eng qadimgi tarixiy shaharlari, ularning tarixi, me'moriy yodgorliklari va ahamiyatiga bag'ishlangan. Samarqand, Buxoro, Xiva, Qarshi, Termiz va Marg'ilon shaharlari haqida ma'lumot beriladi.
• Tarixda yil hisobi: Mazkur darsda o'quvchilarga kalendar tarixi, turlari (Yuliy, Grigoriy, Hijriy) haqida ma'lumot beriladi. Darsning maqsadi o'quvchilarni yil hisobi tizimlari bilan tanishtirish, ularning og'zaki fikrlash qobiliyatini rivojlantirish va o'tmishga hurmat ruhida tarbiyalashdan iborat.
• O'zbekiston huquqi: Ushbu dars ishlanmasi huquqbuzarlik tushunchasi, uning belgilari va turlarini o'rganishga qaratilgan. Darsning maqsadi o'quvchilarga huquqbuzarlik haqida bilim berish, ularni qonunlarga rioya qilgan holda yashashga o'rgatish va huquqbuzarlikka qarshi kurashish ko'nikmalarini rivojlantirishdir.
• Konstitutsiyaviy huquq asoslari: Ushbu dars rejasi inson va fuqarolarning shaxsiy huquq va erkinliklarini o'rganishga qaratilgan. Darsning maqsadi o'quvchilarga inson huquqlari, ularning konstitutsiyaviy kafolatlari va ahamiyati haqida ma'lumot berish, ularni o'z huquqlarini anglovchi va hurmat qiluvchi shaxslar sifatida tarbiyalashdan iborat.
• O'zbekistonda moliya va kredit: Dars O'zbekiston Respublikasida moliya va kredit tizimining huquqiy asoslariga bag'ishlangan. Darsning maqsadi o'quvchilarga moliya va kredit tizimi, uning tuzilishi, vazifalari va ahamiyati haqida ma'lumot berish, ularning iqtisodiy bilimlarini oshirish va davlatning iqtisodiyotdagi rolini tushunishga yordam berishdan iborat.
• Konstitutsiya siyosiy partiyalar: Mazkur darsning asosiy mavzusi siyosiy partiyalar faoliyatining konstitutsiyaviy asoslaridir. O'quvchilarga partiyalarning jamiyatdagi roli, tuzilishi, faoliyati va ahamiyati haqida ma'lumot beriladi. Shuningdek, O'zbekistondagi ko'ppartiyaviylik tizimining shakllanishi va siyosiy partiyalarning roli ham o'rganiladi.
• Iqtisodiy bilim asoslari cheklanganlik: Ushbu dars cheklanganlik muammosiga, ehtiyojlarning turlari va resurslarning cheklanganligi kabi tushunchalarga bag'ishlangan. Darsning maqsadi o'quvchilarga ehtiyojlar va resurslar o'rtasidagi munosabatni tushuntirish, iqtisodiyotning asosiy muammosi mohiyatini anglash va iqtisodiy fikrlashni rivojlantirishdan iborat.
• Iqtisodiy bilim asoslari: Tanlov: Mazkur dars tanlov tushunchasi, uning zarurati, muqobil qiymati va murosali tanlov kabi masalalarga bag'ishlangan. O'quvchilarga tanlov qilish zarurati, turli tanlov variantlari va ularning iqtisodiy oqibatlari haqida tushuncha beriladi.
• Mehnat taqsimoti va ixtisoslashuv: Dars mehnat taqsimoti, ixtisoslashuv va ularning iqtisodiy ahamiyatini o'rganishga qaratilgan. Mehnat taqsimotining afzallik va kamchilik tomonlari, ixtisoslashuvning shakllari va ularning ishlab chiqarishga ta'siri haqida ma'lumot beriladi.
• Iqtisodiy bilim asoslari iqtisodiy tizimlar: Ushbu darsda iqtisodiy tizimlar turlari: an'anaviy, bozor, reja va aralash iqtisodiyotlar haqida ma'lumot beriladi. Har bir tizimning afzallik va kamchiliklari, xususiyatlari va real hayotdagi namunalari o'rganiladi.
• Bozor qatnashchilari: Ushbu darsda bozor qatnashchilari (ishlab chiqaruvchilar, iste'molchilar va davlat) va ularning o'zaro munosabatlari o'rganiladi. Tovarlar va pul oqimining aylanma harakati, bozor infratuzilmasi va uning ahamiyati haqida ma'lumot beriladi.
• Mulk va xususiylashtirish: Darsda mulk tushunchasi, uning shakllari (davlat, xususiy, jamoa), xususiylashtirish jarayoni va uning iqtisodiy ahamiyati o'rganiladi. Xususiylashtirishning afzallik va kamchiliklari, O'zbekistonda xususiylashtirishning o'ziga xos xususiyatlari haqida ma'lumot beriladi.
• Vatan tuyg'usi: Ushbu material "Vatan tuyg'usi" mavzusida 5-sinf o'quvchilari uchun tayyorlangan. Ushbu darsda o'quvchilarga Vatanimiz haqida ma'lumot berish, ayni paytda undagi ezgu fikrlar ruxida tarbiyalash ko'zda tutilgan.