Внутренняя речь
Ushbu maqola ichki nutq, uning funktsiyalari, xususiyatlari va semantik jihatlariga bag'ishlangan. Unda ichki nutqning turli bosqichlari, rejalashtirishdagi roli, tashqi nutq bilan o'zaro aloqasi, shuningdek, aqliy jarayonlardagi o'rni ko'rib chiqiladi. Maqolada ichki nutqning fiziologik mexanizmlari, jumladan, artikulyatsiya va elektro-fiziologik faollik masalalari ham yoritilgan. Bundan tashqari, semantik aspektlar, ma'noni shakllantirish, kontekstning roli va nutqning buzilishi (afaziya) kabi mavzularga ham e'tibor qaratiladi. Mualliflar tilshunoslik, psixologiya va nevrologiya sohalaridagi tadqiqotlarga asoslanib, ichki nutqning murakkab va ko'p qirrali hodisa ekanligini ta'kidlaydilar.
Asosiy mavzular
- Ichki nutqning funktsiyalari: Ichki nutqning rejalashtirishdagi roli, xususan, rejalashtirilgan harakatlar rechevy va nerechevy bo'lishi mumkinligi. Rechevy rejalashtirish vaqtida nutqiy bayonotni dasturlash til vositalaridan foydalanishni o'z ichiga oladi. Shuningdek, faoliyatni rejalashtirishda nutqning ikki funktsiyasi aralashtirilmasligi kerakligi, chunki bunday aralashtirish ko'pincha 'ichki nutq' deb ataladi.
- Ichki nutq va aqliy jarayonlar: Ichki nutqning aqliy jarayonlardagi o'rni, xususan, rechevy harakatlar va nerechevy harakatlarning nisbati. Ushbu nisbat intellektual harakatda juda xilma-xil bo'lishi mumkin. Shuningdek, bayonot uzunligining o'zgarishi yoki faoliyatda rechevy harakatlarning o'ziga xos og'irligi orqali o'zgarishi mumkin.
- Ichki nutqning fiziologik mexanizmlari: Ichki nutqning fiziologik mexanizmlari, xususan, yashirin artikulyatsiyani tadqiq qilish. A.N.Sokolov tomonidan ishlab chiqilgan metodika artikulyatsiya organlarining elektro-fiziologik faolligi vazifalarni verbal ravishda belgilash, ular bilan mantiqiy operatsiyalar, oraliq natijalarni saqlash va javobni shakllantirish bilan bog'liqligini ko'rsatdi.
- Ichki nutqning semantik jihatlari: Semantik jihatlari, xususan, so'zning predmetga aloqadorligi va uning ma'nosi o'rtasidagi farq. Predmetga aloqadorlik so'zni ma'lum bir predmet yoki hodisaga nisbatan qo'llash mumkinligini anglatadi, ma'no esa so'zning umumiy ma'nosini va uning semantik xususiyatlarini belgilaydi.
- Ichki nutq va afaziya: Afaziya bilan og'rigan bemorlarda ichki nutqning buzilishi. Sensori afaziyada bemorlarda abstrakt semantik munosabatlarni idrok etish qobiliyati saqlanib qoladi, ammo so'zning yaqin ma'nosi yoki predmetga aloqadorligi buziladi. Dinamik afaziyada so'zlarning bevosita predmetga aloqadorligi saqlanib qoladi, ammo ma'nolar tizimi, ayniqsa kontekst bilan bog'liq ma'nolar buziladi.