Matnning lingvistik tahlili
Ushbu kitob matnni lingvistik tahlil qilishga bag‘ishlangan. Unda matn tushunchasi, uning turlari, frazalararo aloqa usullari, yaxlit murakkab jumla, matn yaxlitligi, so‘z takrorlari, gapda nutqning aktual bo‘linishi kabi masalalar ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, turli adabiyotlardan misollar keltirilib, nazariy bilimlar amaliy tahlil bilan mustahkamlanadi.
Asosiy mavzular
- Matnning lingvistik tahlili: Matnning lingvistik tahlili kursining maqsadi va vazifalari, germenevtika, ma'no va mazmun, ekstralingvistik situatsiya tushunchalari muhokama qilinadi.
- Badiiy asardagi til birliklarining o‘z o‘rnida ishlatilish bosqichlari: Fono-grafik va morfem bosqichlar, alliteratsiya, asosiy komponent, okkazional so‘zlar, o‘zak morfema kabi tushunchalar yoritiladi.
- Matn xususiyatlari: Matnning ta’rifi, turlari, frazalar o‘rtasidagi aloqani amalga oshirish turlari, lingvistik tadqiqot, leksik-grammatik vositalar, yaxlit murakkab jumla, takror so‘zlar, mustaqil gaplar, leksik takror, ikki sostavli sodda yig‘iq gap, sinonim so‘zlar, qo‘shma gaplar kabi masalalar ko‘rib chiqiladi.
- Matn tashkil qiluvchi komponentlar: Yaxlit murakkab jumla, matnni uzviy bog‘lovchi vositalar (kogerentlik va kogeziya-zanjir so‘zlar), matnning ma’no yaxlitligi, yaxlit murakkab jumla (uning strukturasi va chegarasi), kogerentlik va kogeziya, zanjir so‘zlar, sintagmatik plan, funktsional plan, matn kogerentligi, yig‘iq umumiy ma’no, gazeta matni, referentlik hususiyati kabi tushunchalarga ta’rif beriladi.
- Yaxlit murakkab jumlalarning asosiy funksional turlari: Hikoya, tasviriy, muhokama yahlit murakkab jumlalar, tasviriy hikoya, peyzajli yahlit murakkab jumla, dialogik birlik, nutq formasi, artikllarning tanlanishi, referent o‘hshashlik kabi masalalar yoritiladi.
- Gaplarning pragmatik assimmetriyasi: Nutq birliklari, pragmatika, gapning pragmatik mazmuni, simmetrik va assimmetrik munosabatlar, kommunikatsiya jarayoni, kommunikativ maqsad, simmetrik munosabat, pragmatik ma’no, kommunikativ transformatsiya, assimmetrik gaplar, kommunikativ paradigma, gaplarning ifoda ko‘lami, assimmetriya xodisasi, takroriy nominatsiya kabi tushunchalar tahlil qilinadi.
- Leksik takror va gapda nutqning aktual bo‘linishi: So‘z takrorining turlari, gapning tema-rematik bo‘linishi, sinonimlarning almashib kelishi, leksik takror, badiiy asar matni, personaj, til iboralari kabi masalalar ko‘rib chiqiladi.