Абай шығармаларындағы синтаксистік тәсіл арқылы жасалған сөздер
Ushbu hujjat Qoraqalpoq filologiyasi fakultetining Qozoq filologiyasi ta'lim yo'nalishi 3-kurs talabasi Kenjebayeva Gulmiraning "Hozirgi qozoq tili" fanidan yozgan referati hisoblanadi. Referat mavzusi - "Abay asarlarida sintaktik usul orqali yasalgan so'zlar". Unda Abay ijodida so'z yasashning sintaktik usullari, jumladan qo'shma so'zlar va birikkan so'zlar tahlil qilinadi. Muallif Abayning qozoq adabiy tiliga qo'shgan hissasini, uning so'z tanlash mahoratini, frazeologiya sohasidagi yangiliklarini va sintaktik qurilishdagi o'zgarishlarini ko'rib chiqadi. Referatda Abay asarlaridan misollar keltirilgan holda uning uslubi va til xususiyatlari ochib berilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish. Abay va qozoq adabiy tili: Abayning qozoq adabiy tiliga qo'shgan hissasi, uning o'rni va ahamiyati. Abay ijodining adabiy til rivojidagi yangi bosqich ekanligi, tilning tamoyillari va yo'nalishlari bilan bog'liqligi. Abayning "kitobiy til" normalarini rad etib, xalq adabiy tilini rivojlantirgani.
- Abay asarlarida so'z yasashning sintaktik usuli: Abayning so'z tanlash mahorati, obrazli so'zlar, yangi frazeologizmlar yaratishi. Sintaktik konstruksiyalarga kiritgan o'zgarishlar, ohangdorlik va uslubiy xususiyatlar. Abay tilida epitetlar, metaforalar va ularning o'ziga xosligi.
- Qo'shma so'zlar: Qo'shma so'zlarning turlari: takroriy, qo'shimchali, tovush o'zgarishli va qisqartirilgan. Ularning ma'nolari, stilistik vazifalari va Abay asarlarida qo'llanilishi. Qo'shma so'zlarning leksik-semantik xususiyatlari, ularning o'ziga xosligi va nutqning emotsionalligini oshirishdagi roli.
- Birikkan so'zlar: Abay asarlarida birikkan so'zlarning qo'llanilishi, ularning leksik-semantik xususiyatlari. Birikkan so'zlar va ularning adabiy tildagi o'rni. Abayning ushbu so'zlarni ishlatishdagi mahorati.